15 – Hymiskvädet (Het lied van Hymer)

Aantekeningen van de vertaler

Ons zonnestelsel heeft zijn thuis in een deel van de ruimte van waaruit we bepaalde configuraties van sterren zien. Onze aarde draait om haar as zodat elke kant de helft van de tijd door zonlicht wordt bestraald en de andere helft in de schaduw verkeert terwijl we langs de bijna cirkelvormige baan van haar omloop reizen. De sterren die we zien, liggen aan de schaduwkant van onze planeet, dat wil zeggen ze liggen buiten het zonnestelsel in de richting waarin we ’s nachts kijken. Deze richting verandert natuurlijk met de seizoenen, zodat we in de loop van een jaar, één omloop rond de zon, ’s nachts alle sterren die ons in onze zonneomgeving omringen hebben gezien. Die sterren die dichtbij het vlak liggen van onze omloop, het vlak van de ecliptica genoemd, zijn gegroepeerd in bogen van 30 graden en deze groepen worden de twaalf sterrenbeelden van de dierenriem genoemd. Samen vormen ze een volledige cirkel (360 graden). Onze zon, die zich in één arm van een spiraalstelsel bevindt dat we de melkweg noemen, is dus omringd door de twaalf ‘dieren’ (Lat. animalia, dat wil zeggen bezielde wezens) van de hemelse ‘dierentuin’.

We dienen een helder beeld van dit scenario te hebben om te begrijpen dat het verhaal van de reus Hymer naar het begin van een nieuwe belichaming verwijst, mogelijk van onze zon, misschien van een planeet zoals de aarde. Volgens de theosofische leringen leidt een planeet een aantal levens met intervallen van rust, vergelijkbaar met de dood, tijdens de levensduur van de zon. Ze ondergaat ook kortere perioden van rust, vergelijkbaar met de slaap, binnen haar eigen levensduur. Het patroon is analoog aan dat van menselijke en andere levenssoorten, dat het slapen en waken en ook dood en wedergeboorte omvat.

Hymer is kennelijk een voorbereidend stadium in de vorming van een hemellichaam. Zijn negen dochters, of eonen, zijn de negen moeders van de god Heimdal, god van het begin van de dingen, die, zoals we hebben gezien, een zonnegod is. Hij heeft een bijzondere affiniteit met het sterrenbeeld Aries, de ram, die telkens het begin van een proces markeert: van het jaar bij de lente-equinox, van het zodiakale jaar (25.920 aardse jaren), en van elke levensperiode van onze planeet. Hij wordt verpersoonlijkt als de wind die, zoals de ram, stoot, of blaast, of duwt, met zijn hoofd. Als ouder van Heimdals negen moeders vertegenwoordigt Hymer kennelijk het begin van de huidige belichaming van ons zonnestelsel binnen het omringende patroon van sterren waarin onze zon woont. Aan het eind van het leven wordt hij Rymer genoemd. Beide namen doen denken aan Ymer, een universeel denkbeeld dat hier in een speciaal geval is toegepast.

Als interessante bijkomstigheid kan hier worden genoemd dat in het bijbelverhaal in Genesis 17 een transformatie voorkomt door toevoeging van de letter H, de geaspireerde medeklinker, die de adem, de geest, het levensbeginsel, symboliseert: Abram wordt Abraham, en zijn vrouw Sarai wordt Sarah. Het is mogelijk dat de Oud-Noren gebruikmaakten van dezelfde conventie om de in-spiratie, het in-ademen, aan te geven, van het leven in de stof toen Ymer Hymer werd door het inademen van de goddelijke kracht die onze wereld met leven bezielt.

In het verhaal van Hymer, hadden de goden door waarzeggerij gehoord dat de titan Äger – ruimte – de mede van ervaring kon leveren waardoor zij worden gevoed, want hij ‘bezat deze mede in overvloed’. Maar toen Thor Äger opdroeg een feestmaal gereed te maken voor de goden, antwoordde de reus: ‘Breng mij eerst een kookpot om de mede in te doen. Dan zal ik een feestmaal voor de goden gereedmaken’.

Omdat er geen vat groot genoeg was om de mede te bevatten, waren de goden ten einde raad tot Tyr¹ zich herinnerde dat een familielid van hem, Hymer, zo’n kookpot bezat. Thor en Tyr gingen op weg om Hymer te zoeken en de kookpot te verkrijgen ‘zo nodig door list’. Onderweg door Midgárd ontmoetten ze Egil, de ‘bergboer, zoon van de slechtziende’ – uit Tjasse, de vorige evolutieperiode. Aan Egil werd de verzorging toevertrouwd van de twee geiten die de wagen van de Donderaar trekken, en de goden vervolgden hun weg te voet.

Bij het huis van de reus werden ze begroet door de vrouw die hun aanraadde zich te verbergen voor het geval Hymer in een slecht humeur zou thuiskomen. Het was laat in de avond toen de ‘wanstaltige, wrede Hymer’ thuiskwam van de jacht; we worden onthaald op een prachtige kenning die omschrijft hoe ‘ijsbolletjes ratelden toen hij binnenkwam, want het woud op zijn gezicht was bevroren’ (10). De vrouw probeerde zijn stemming te verzachten vóór ze hem het nieuws bracht dat hun jonge familielid Tyr naar de zaal was gekomen en ‘een edele tegenstander Vior² genaamd’ had meegebracht. Dit legt de nadruk op de aarzeling van de stof-reus om de god-energie gastvrij te ontvangen op een manier die doet denken aan Newtons eerste bewegingswet: ‘Een lichaam blijft in rust of blijft met dezelfde snelheid in dezelfde richting voortgaan, tenzij daar een netto kracht op wordt uitgeoefend’.

Door de woeste blik van de reus brak de nokbalk in tweeën en er vielen acht ketels naar beneden, en slechts één bleef heel. Met de gebruikelijke (verplichte) gastvrijheid liet Hymer drie ossen slachten voor het avondmaal. Thor verslond twee ervan zodat de volgende ochtend de reus en de Donderaar nodig eropuit moesten gaan om als voedsel vis te vangen. Vior bood aan om te roeien als de reus voor het aas zou zorgen, dus verzocht Hymer spottend aan Thor om van zijn kudde ossen er één te grijpen, hoewel hij wist dat dit een bijna onmogelijke taak was. Thor slaagde er echter zonder moeite in om dit klaar te spelen. Op zee ‘trok Hymer tegelijk twee walvissen aan boord’ (21). Thor sloeg de Midgárd-slang Iörmungandr aan de haak met als gevolg dat de ijsbergen schudden, vulkanen uitbarstten, en de hele wereld beefde, tot Thor het monster naar de diepte terugbracht.

In dit verhaal overlappen verschillende interpretaties elkaar, en de beschrijvingen kunnen van toepassing zijn op aardse gebeurtenissen, of op die van het zonnestelsel of de kosmos. De Midgárd-slang die we kennen vertegenwoordigt de equator, die in de loop van de geschiedenis van de aarde keer op keer van plaats is verschoven. Zij kan ook verwijzen naar het vlak van de ecliptica, dat is het cirkelvormige pad dat de zon langs de hemel schijnt te volgen; of ze kan slaan op de melkweg die in de loop van de seizoenen langs de hemel schijnt te wiebelen als een enorm lint van sterren gedompeld in de ‘wateren’ van de ruimte. De slang is één van Loki’s drie gevreesde nakomelingen; de twee andere zijn Fenris, de wolf die de zon aan het eind van zijn levensperiode zal verslinden, en Hel, de koude, halfblauwe koningin van de gebieden van de dood.

Hymer was niet blij met het succes van de god; lange tijd sprak hij geen woord maar hij ‘draaide het roer in de verkeerde richting’ (25). Dit kan een verandering aanduiden van de configuraties van de waargenomen sterren, veroorzaakt hetzij door de introductie van een nieuw hemellichaam òf door de vernietiging van een vroegere planeet; het kan ook eenvoudig een verandering betekenen in de hellingshoek van de aardas – iets waarvan men weet dat dit verschillende keren heeft plaatsgevonden, en wat sporen nalaat in de magnetische gerichtheid van de rotsen. Er wordt geen melding gemaakt van een verdere verandering van richting, en toch bereikte de boot kort daarop zijn landingsplaats. Hymer vroeg de god om ‘òf de walvissen naar het dorp te dragen òf om de watergeit aan de oever vast te binden’ (26).

Tot zover hebben we onze aandacht gericht op een heel merkwaardige reeks entiteiten: we zien naast elkaar geplaatst een ‘watergeit’, een man die roeit, vissen, de ram, de os of stier, en de ‘twee walvissen tezamen’. In deze oude gebruikelijke beschrijvingen van de sterrenbeelden herkennen we respectievelijk Steenbok, Waterman, Vissen, Ram, Stier en Tweelingen, die alle betrokken zijn bij het verstoren van de Midgárd-slang. De conclusie is overduidelijk wanneer we beseffen dat deze zes opeenvolgende sterrenbeelden 180 graden van de hemel beslaan, dat is een halve cirkel, of zoveel als op ieder moment kan worden waargenomen. Kan dit slechts toeval zijn?

Weer terug in het huis van de reus werd Thor uitgedaagd om een drinkvat te breken, maar hoewel hij het met alle macht tegen een pilaar slingerde, bleef de beker heel, terwijl de zuil in tweeën brak. Toen de vrouw van de reus tegen Thor fluisterde dat hij de beker moest stukslaan op de schedel van zijn gastheer – er bestaat geen hardere substantie dan deze – deed de Áse dat met als gevolg dat ‘de helmhouder van de reus heel was, en de rand van de wijnkelk in tweeën brak’ (31). Daarna stond het de goden vrij om de kookpot mee te nemen, maar niet zonder eerst de enorme menigte te hebben overwonnen die achter hen aankwam. Dit werd natuurlijk volbracht door Mjölnir, Thors hamer.

Toen ze de plek bereikten waar Egil, de onschuldige, zorgde voor de geiten van Thor, was een van de dieren verlamd, precies zoals in het vorige verhaal. Loki had de boer overgehaald om een mergbeen te breken. Ook nu werd de woede van de Donderaar gesust, maar pas nadat Egil zijn twee kinderen aan Thor aanbood als bedienden. Wanneer Lorride, het aardse aspect van Thor, op aarde wordt aangetroffen, wordt hij vanaf dat moment begeleid door Tjalfe (snelheid) en Röskva (werk), de kinderen van Egil, de ‘onschuldige bergboer’, die hem dienen als elementale werktuigen van levende elektriciteit.

De zoektocht naar de kookpot van Hymer, met al zijn details en schijnbaar onbeduidende zaken, is een lied dat vele keren kan worden gelezen zonder dat er een ‘lampje gaat branden’. Pas wanneer we de sleutel van de eeuwenoude kosmogonieën toepassen ontdekken we wat een methode kan zijn geweest om het idee over te dragen dat de goden de juiste plaats zoeken voor een ster of planeet om zich opnieuw te belichamen. De kookpot schijnt een specifiek stuk ruimte voor te stellen dat aan bepaalde eisen voldoet. Een zonne- of planetair bewustzijn dat op het punt staat tot leven te komen moet zijn juiste thuis vinden, en dit wordt nader omschreven als de plaats van waaruit de omringende sterren een bepaald beeld te zien geven. Er is, als je erover nadenkt, maar één manier om een bepaalde locatie in de ruimte te markeren, en dat is door de omgeving ervan te beschrijven. De kookpot van Hymer wordt hier precies aangegeven door zes opeenvolgende sterrenbeelden van de dierenriem te noemen, die een hemisfeer omspannen of de helft van de hemel, zoals deze er vanuit ons zonnestelsel uitziet.

Dus vertelt Hymers lied kennelijk over een hemellichaam dat bezig is om een nieuwe manifestatie te vormen: het zoekt door een verlangen naar leven (Tyr) en elektromagnetische kracht (Thor) zijn eigen woonplaats (kookpot). Dit bijzonder ingenieuze hulpmiddel laat nogmaals en heel duidelijk de techniek zien die door de wijzen werd gebruikt om hun kennis door middel van traditie in stand te houden. Mensen die zelf helemaal niet in staat waren om meer dan de meest eenvoudige anekdoten te begrijpen, konden zo worden gebruikt als onwetende doorgevers van wetenschappelijke feiten. Het breken van de nokbalk door de gemene blik van de reus en de vernietiging van alles behalve één ketel die aan die balk hing kwam velen van hen natuurlijk als hilarisch voor, maar in de grap kan het verslag worden gevonden van een astronomische gebeurtenis van ontzagwekkende omvang, wanneer de polaire as van draaiing van een bol of universeel stelsel werd omgedraaid, waardoor maar één ‘ketel’ of vat ongebroken bleef: de plek waar een bol wordt wedergeboren in de ruimte die hij vroeger had ingenomen. Thors gevangenneming en bevrijding van de Midgárd-slang bevestigt hetzelfde patroon van gebeurtenissen.

In Ásgárd wachtten de goden op het enorme vat toen ‘de zegevierende Thor naar de Ting van de goden kwam en de kookpot van Hymer meebracht’. Nu drinken de goden elke herfst op grootse wijze met Äger ‘wanneer het gouden graan wordt geoogst’, zoals in sommige versies is vertaald. Het spreekt vanzelf dat de oogst het hoogtepunt is van elke periode van activiteit, hetzij een dag, een jaar, een leven, of een eon. Dan nemen de goden de mystieke mede in zich op die is gebrouwen in de ruimte waar een wereld heeft geleefd en is gestorven.

---

 

Hymiskvädet

1.	De goden die vrij zijn om te kiezen3 hadden een goede jacht, Maar hadden veel dorst voor ze waren verzadigd; Ze wierpen de waarzegstokjes, bestudeerden de tekens, En concludeerden dat Äger voldoende had om hen te voeden.
2.	De bergboer zat buiten, blij als een kind, Hij scheen de zoon te zijn van de slechtziende; De zoon van Ygg4 keek hem recht aan: ‘U zult vaak een feestmaal gereedmaken voor de Asen.’
3.	De reus werd verontrust door de ruw sprekende krijger; Hij maakte plannen om wraak te nemen op de goden; Hij vroeg of Sifs echtgenoot4 hem de kookpot wilde brengen, ‘Dan zal ik uw bier brouwen.’
4.	Maar nergens wisten de edele goden Of de wijze Vanen er een te vinden; Tenslotte gaf de trouwe Tyr aan Lorride4 Als vriend dit advies:
5.	‘Er leeft ten oosten van de Eli-golven, De zeer wijze Hymer aan het einde van de hemel: Mijn strijdlustige vader bezit zo’n ketel, Een enorm brouwvat, mijlen diep.’
6.	‘Denkt u dat we die sap-kookpan zouden kunnen krijgen?’ ‘Ja, door list.’
7.	Een dag lang reisden ze Vanuit Ásgárd om Egil te bereiken; Hij moest op de bokken passen, Terwijl ze zich naar Hymers zaal haastten.
8.	De zoon5 vond zijn moeders moeder, De afzichtelijke met 900 hoofden; Maar er kwam een ander tevoorschijn om haar zoon mede te brengen, Een vrouw met een mooi gelaat die gouden sieraden droeg.
9.	De vrouw: ‘Nakomelingen van de titanen, Ik zal jullie in een kookpot verbergen, jullie beiden, edele lieden; Mijn man is vaak mopperig tegen gasten En heeft een slecht humeur.’
10.	Laat die avond kwam De wanstaltige, wrede Hymer thuis van de jacht; IJsbolletjes ratelden toen hij binnenkwam Want het woud op het gezicht van de man was bevroren.
11.	‘Gegroet, Hymer, wees goed geluimd! De telg is naar uw zalen gekomen; Hij die we hebben verwacht van ver; Met hem komt een edele tegenstander, vriend van strijders, Vior6 is zijn naam.
12.	‘Zie hen onder de gevel, Ze schuilen angstvallig achter de deurpost.’ Bij de minste blik van de reus stortte de pilaar in En de nokbint erboven brak in tweeën.
13.	Acht ketels vielen van de nokbalk naar beneden; Maar één, hard-getemperd, bleef ongebroken. De gasten traden naar voren terwijl de grimmige oude reus Zijn tegenstander met dreigende blik volgde.
14.	Dit voorspelt niet veel goeds, dacht hij, Toen hij in de zaal Vóór zich de verschrikking voor reuzen zag staan. Hij gaf opdracht om drie ossen te halen en klaar te maken.
15.	Elk van de drie werd een kopje kleiner gemaakt En binnengedragen om te worden gekookt; Voor hij ging slapen, at Sifs echtgenoot Alleen al twee van Hymers ossen helemaal op.
16.	Rungners oude familielid7 dacht Dat het maal van Lorride royaal was. ‘Morgen moeten wij drieën, denk ik, Vis vangen om te eten.’
17.	Vior was bereid op de golven te roeien Als de dappere reus zou zorgen voor het aas. Hymer zei: ‘Ga naar mijn kudde, als u een verstand heeft, U bergreus-verpletteraar, om aas te halen! Ik neem aan dat u het niet moeilijk zult vinden Om één van mijn ossen te pakken te krijgen.’
18.	De god haastte zich vrolijk op weg naar het woud, Waar geheel zwarte ossen stonden; De vloek voor reuzen8 brak bij de stier Van de hoge vesting daarboven, beide horens af.
19.	Hymer sprak: ‘U, strijdwagen-meester,8 bent verschrikkelijk Wanneer u zwijgt; Uw werken zijn nog veel erger.’
20.	De flitsende meester van de geiten8 verzocht het familielid van de apen Verder te roeien, Maar de reus had geen zin Om verder te roeien.
21.	De machtige Hymer trok tegelijk een paar walvissen Aan boord van het schip; Maar op het achterschip maakte Sifs Vior Heel handig een lijn gereed.
22.	De redder van mensen, de vloek van de slangen, Stak nu het hoofd van de os aan de haak; Daar hapte naar het aas degene die de goden haten, Die in de diepten rond alle landen ligt opgerold.9
23.	Toen trok de geduchte Thor heel moedig De giftige slang aan boord van het schip; Hij sloeg met zijn hamer laatdunkend neer Op de kruin van het hoofd van de wrede broer van de wolf.10
24.	Bergen dreunden, De velden schreeuwden luid; Zo stortte de vroegere wereld ineen; De slijmerige slang zonk weg in de zee.
25.	Ongelukkig was Hymer Toen ze naar huis terugroeiden; Lange tijd sprak de reus geen woord; Hij draaide het roer in de verkeerde richting.
26.	Hymer zei: ‘Neem eenzelfde deel Van het werk op u als ik: Draag de walvissen naar het dorp, Of bind de watergeit vast aan de oever.’
27.	Lorride11 greep de voorsteven en trok het zeepaard12 op de wal Met roeispanen, zeilspriet en hoosvat; Langs donkere bospaden Droeg hij het golven-zwijn12 naar het dorp.
28.	Maar nog altijd bleef de reus koppig wedijveren met de god; Zei dat de man niet sterk was, ook al kon hij stevig roeien, Als hij niet eens een drinkbeker kon breken.
29.	Onmiddellijk wierp Lorride de beker; De stenen pilaar brak, maar de beker bleef heel; Zittend brak hij de zuilen van de zaal in stukken, Maar toch was de beker nog heel die hij aan zijn gastheer gaf.
30.	Tenslotte gaf de concubine van de reus, een vriendelijke vrouw, Dit advies, het enige wat zij wist: ‘Sla hem op Hymers schedel; Die is harder dan elke beker.’
31.	Thor sprong op, zette zich schrap, Verzamelde zijn Ása-kracht: Heel was de helmhouder van de reus; De rand van de wijnkelk brak in tweeën.
32.	Toen Hymer de kelk, in stukken, van mijn schoot zag vallen, Zei hij: ‘Ik heb de kostbare schat verloren; Dit woord kan ik nooit ongedaan maken. Deze slok was te bitter.
33.	U bent vrij om de kookpot mee te nemen Weg uit mijn hof, als u kunt.’ Twee keer probeerde Tyr hem in beweging te krijgen, Maar hij stond stevig en stabiel.
34.	Mode’s vader13 greep de rand Met zo’n kracht dat zijn voet de vloer brak. Sifs echtgenoot tilde hem boven zijn hoofd; De hengsels kletterden tegen zijn hielen.
35.	Ze waren niet ver gekomen Toen Odins zoon omkeek; Hij zag de horden van Hymer naderen Uit holten in het oosten, honderden hoofden.
36.	Hij bracht de ketel omlaag, zette hem neer, En stormde op de moordlustige menigte af met Mjölnir, Hij doodde de verschrikkelijke walvissen van steen Die met Hymer achter hem aan snelden.
37.	Niet lang reisden ze tot de geit van Lorride Wankelde en halfdood vóór hen neerviel; Het dier dat meer gesprongen dan gelopen had, was aan één been verlamd; Dit was door Loki veroorzaakt.
38.	Maar jullie hebben gehoord dat wie goed bekend is Met goddelijke verhalen gemakkelijk kan zien, Welke compensatie hij verkreeg van de landbouwer Die [namelijk] zijn beide kinderen opofferde.
39.	Naar de Ting van de goden kwam de zegevierende Thor, En bracht de kookpot van Hymer mee; Nu drinken de goden op grootse wijze met Äger elke herfst, Wanneer het gouden graan wordt geoogst.

 

Noten

1. Tyr, ‘bezield wezen’ en dus ‘god’, betekent in het bijzonder Mars die nauw is verbonden met Aries van de dierenriem, en met Heimdal, en ook met de energetische impuls van Thor. Als zodanig symboliseert hij wil en verlangen. Hier zien we weer de ontwikkeling van reuzen tot goden, want Hymer, een reus, vertegenwoordigt een ouder – of een vroegere toestand – van Tyr, een god.

2. Vior is, zoals we hebben gezien, Thor in zijn hoedanigheid van levenskracht, de vitaliteit van elk organisme.

3. Asen.

4. Thor.

5. Tyr.

6. Thor, als vitaliteit.

7. Hymer.

8. Thor

9. Iörmungandr, de Midgárd-slang.

10. Fenris.

11. Thor.

12. Boot.

13. Thor.

De maskers van Odin – Oud-Noorse wijsheid, blz. 187-201

© 2005  Theosophical University Press Agency
Daal en Bergselaan 68, 2565 AG Den Haag