Theosophical University Press Agency

Inhoud deel 1

16. Cyclische evolutie en karma

De spirituele evolutie van de innerlijke, onsterfelijke mens is een basislering van de occulte wetenschap. Om zich zelfs maar een vage voorstelling van zo’n proces te maken, moet de onderzoeker geloven (a) in het ene universele leven, onafhankelijk van de stof (of wat de wetenschap als stof beschouwt); en (b) in de individuele intelligenties die de verschillende manifestaties van dit beginsel bezielen. Huxley gelooft niet in ‘levenskracht’, anderen wel. Het boek As Regards Protoplasm van dr. J. Hutchison Stirling heeft van deze dogmatische ontkenning niet veel heel gelaten. Prof. Beale heeft ook besloten ten gunste van een levensbeginsel; en uit de lezingen van dr. B.W. Richardson over de ‘zenuw-ether’ is al genoeg geciteerd. De meningen zijn dus verdeeld.

Het ene leven staat in nauw verband met de ene wet die de wereld van het zijn beheerst: karma. Exoterisch gezien betekent dit eenvoudig en letterlijk ‘handeling’, of beter gezegd een ‘gevolg-teweegbrengende oorzaak’. Esoterisch gezien betekent het echter met zijn verreikende morele gevolgen iets heel anders. Het is de onfeilbare wet van vergelding. Men doet vergeefse moeite als men tegen mensen die niets weten over de werkelijke betekenis, de eigenschappen en het enorme belang van deze eeuwige onveranderlijke wet, zegt dat een theologische definitie van een persoonlijke godheid nooit een beeld kan geven van dit onpersoonlijke, maar toch altijd aanwezige en actieve beginsel. Men kan het ook geen voorzienigheid noemen. Want de voorzienigheid verheugt zich bij de theïsten (in elk geval bij de protestantse christenen) in het bezit van een persoonlijk mannelijk geslacht, terwijl ze bij de rooms-katholieken een vrouwelijke macht is. ‘De goddelijke voorzienigheid matigt zijn zegeningen om een betere werking daarvan te verzekeren’,¹ zegt Wogan ons. Inderdaad matigt ‘hij’ ze, iets wat karma, een geslachtloos beginsel, niet doet.

In de eerste twee afdelingen van dit boek hebben we aangetoond dat bij het eerste trillen van het opnieuw ontstaande leven, svabhavat, ‘de veranderlijke uitstraling van de onveranderlijke duisternis die onbewust is in de eeuwigheid’, bij elke wedergeboorte van de kosmos overgaat van een passieve toestand in één van intense activiteit; dat het zich differentieert, en dan door middel van die differentiatie begint te werken. Dit werk is karma.

De cyclussen zijn ook onderworpen aan de gevolgen die door deze activiteit ontstaan. ‘Het ene kosmische atoom wordt zeven atomen op het gebied van de stof, en elk wordt in een energiecentrum omgezet; datzelfde atoom wordt zeven stralen op het gebied van de geest, en de zeven scheppende natuurkrachten, die van de wortel-essentie uitstralen . . . volgen, de ene het rechter-, de andere het linkerpad, gescheiden tot het einde van de kalpa, en toch nauw met elkaar verbonden. Wat verenigt ze? Karma.’ De atomen die uit het centrale punt zijn geëmaneerd, emaneren op hun beurt nieuwe energiecentra, die onder de latente adem van fohat hun werk van binnen naar buiten beginnen, en zich vermenigvuldigen tot andere kleinere centra. Deze vormen in de loop van de evolutie en involutie op hun beurt de wortels of oorzaken van nieuwe gevolgen, van werelden en ‘mensendragende’ bollen tot de geslachten, soorten, en klassen van alle zeven rijken (waarvan wij er maar vier kennen).² Want ‘de gezegende werkers hebben in de eeuwigheid thyan-kam ontvangen’.³

‘Thyan-kam’ is de macht of kennis om de impulsen van de kosmische energie in goede banen te leiden.

De echte boeddhist, die geen ‘persoonlijke god’ en geen ‘vader’ en ‘schepper van hemel en aarde’ erkent, gelooft wel in een absoluut bewustzijn, ‘adi-buddhi’; de boeddhistische filosoof weet dat er planeetgeesten zijn, de ‘dhyani-chohans’. Maar hoewel hij het bestaan van ‘spirituele levens’ erkent, zijn zelfs deze, omdat ze tijdelijk zijn in de eeuwigheid, volgens zijn filosofie ‘de maya van de dag’, de illusie van een ‘dag van Brahma’, een kort manvantara van 4.320.000.000 jaar. Over het ‘yin-sin’ mogen mensen niet speculeren, want de Heer Boeddha heeft al dat soort vragen streng verboden. Ook al zijn de dhyani-chohans en alle onzichtbare wezens – de zeven centra en hun directe emanaties, de kleinere energiecentra – de directe weerspiegeling van het ene licht, toch staan de mensen ver af van deze wezens, omdat het geheel van de zichtbare kosmos bestaat uit ‘uit zichzelf voortgebrachte wezens, de voortbrengselen van karma’. Terwijl ze dus een persoonlijke god opvatten ‘als slechts een enorme schaduw die door de verbeelding van onwetende mensen op de leegte van de ruimte is geworpen’,⁴ verkondigen ze dat maar ‘twee dingen [objectief] eeuwig zijn, namelijk akasa en nirvana’; en dat deze in werkelijkheid één zijn, maar indien verdeeld slechts een maya. ‘Boeddhisten ontkennen de schepping en kunnen zich geen schepper voorstellen.’ ‘Alles is uit akasa [of op onze aarde: svabhavat] voortgekomen, gehoorzamend aan een inherente wet van beweging, en verdwijnt na een bepaalde tijd te hebben bestaan. Er is nog nooit iets uit niets ontstaan.’⁵

Als men een brahmaan die de Advaita-Vedanta volgt, zou vragen of hij in het bestaan van God gelooft, zal hij hoogstwaarschijnlijk hetzelfde antwoord geven dat ook Jacolliot kreeg: ‘Ikzelf ben God’; een boeddhist (vooral een Singalees) zou eenvoudig lachen en antwoorden: ‘Er is geen God, geen schepping.’ Toch is de basisfilosofie van de Advaita- en die van de boeddhistische geleerden dezelfde, en beiden hebben eenzelfde eerbied voor dierlijk leven, want beiden geloven dat elk schepsel op aarde, hoe klein en eenvoudig het ook is, ‘een onsterfelijk deel is van de onsterfelijke stof’ – want stof heeft voor hen een heel andere betekenis dan voor een christen of een materialist – en dat elk schepsel onderworpen is aan karma.

Het antwoord van de brahmaan zou ook zijn opgekomen bij iedere filosoof uit de oudheid, bij iedere kabbalist en gnosticus van vroeger tijden. Het bevat de ware geest van de delfische en kabbalistische geboden, want de esoterische filosofie loste eeuwen geleden het vraagstuk op van wat de mens was, is, en zal zijn; van de oorsprong en de levenscyclus van de mens – eindeloos in zijn duur van opeenvolgende incarnaties of wedergeboorten – en ten slotte van zijn opneming in de bron waaruit hij voortkwam.

Maar we kunnen de natuurwetenschap nooit vragen het raadsel van het verleden, of van de toekomst, van de mens aan ons uit te leggen, want geen enkele filosoof kan ons ook maar zeggen wat de mens is, zoals de fysiologie en de psychologie hem kennen. Omdat men twijfelde of de mens ‘een god of een beest’ was, brengt men hem nu met laatstgenoemde in verband en leidt men hem van een dier af. Ongetwijfeld kan de taak van het analyseren en classificeren van de mens als een aards dier aan de wetenschap worden overgelaten, en de occultisten zijn de eersten om daarvoor eerbied en achting te hebben. Ze erkennen haar bestaansrecht en het bewonderenswaardige werk dat ze verricht, de vooruitgang die in de fysiologie, en zelfs in zekere mate in de biologie, is geboekt. Maar de innerlijke, spirituele, psychische, en zelfs morele, aard van de mens kan niet worden overgeleverd aan de genade van een ingeworteld materialisme; want zelfs de hoogste psychologische filosofie van het Westen is door haar huidige onvolledigheid en neiging tot een duidelijk agnosticisme, niet in staat recht te doen aan de innerlijke mens, vooral niet aan zijn hogere vermogens en gewaarwordingen, en aan bepaalde bewustzijnstoestanden. Autoriteiten zoals Mill trekken een dikke streep over de weg naar die bewustzijnstoestanden, en zeggen: ‘Tot hier en niet verder zult u gaan.’

Geen enkele occultist zou ontkennen dat de mens – evenals de olifant en de microbe, de krokodil en de hagedis, het grassprietje of het kristal – in zijn fysieke vorming eenvoudig het product is van de evolutiekrachten van de natuur, via een eindeloze reeks transformaties; maar hij stelt de zaak toch anders voor.

Elke mysticus en iedereen die gelooft in een goddelijke ziel komt innerlijk in opstand, niet tegen de zoölogische en antropologische ontdekkingen die gebaseerd zijn op de fossielen van mens en dier, maar alleen tegen de ongepaste conclusies die berusten op vooropgezette meningen, theorieën die zijn aangepast aan bepaalde vooroordelen. De vooronderstellingen kunnen al of niet waar zijn; en omdat sommige van deze theorieën maar een kort leven leiden, moeten de conclusies die de materialistische evolutionisten daaruit trekken altijd eenzijdig zijn. Toch ontvangen de meeste wetenschappers op grond van zo’n heel kortstondig gezag vaak overdreven eerbewijzen, in gevallen waar ze deze het minst verdienen.⁶

Als een onderzoeker voor het vraagstuk van de oorsprong en de evolutie van de mens komt te staan, en wil dat de werking van karma bij de periodieke vernieuwingen van het heelal voor hem duidelijker en begrijpelijker wordt, dan moet hij nu met ons de esoterische invloed van de karmische cyclussen op de universele ethiek onderzoeken. De vraag is: hebben die mysterieuze tijdsindelingen, die door de hindoes yuga’s en kalpa’s, en door de Grieken zo treffend – κύκλος – ‘cyclus’, ring of cirkel, worden genoemd, enige invloed op, of enig direct verband met, het menselijk leven? Zelfs de exoterische filosofie verklaart dat deze eeuwigdurende tijdcyclussen altijd, periodiek en doelgericht, in ruimte en eeuwigheid, tot zichzelf terugkeren. Er zijn ‘cyclussen van stof’⁷ en er zijn ‘cyclussen van spirituele evolutie’, raciale, nationale, en individuele cyclussen. Kunnen esoterische beschouwingen ons een nog dieper inzicht in de werkingen hiervan verschaffen?

Deze gedachte wordt prachtig onder woorden gebracht in een heel knap wetenschappelijk boek:

De mogelijkheid om zijn begrip uit te breiden tot een coördinatenstelsel dat in tijd en ruimte zoveel verder reikt dan het gebied van de menselijke waarneming, is een feit waaruit het vermogen van de mens blijkt om de beperkingen van de veranderende en instabiele stof te overstijgen, en om zijn superioriteit boven alle onbestendige en vergankelijke bestaansvormen te bevestigen. De opeenvolging van gebeurtenissen, en het onderlinge verband van gelijktijdig bestaande dingen, vertoont een bepaalde orde, waar het denkvermogen van de mens greep op krijgt; en met deze als leidraad beweegt hij zich voorwaarts of achteruit door lange tijdperken van de geschiedenis van de stof waarvan de menselijke ervaring nooit kan getuigen. Gebeurtenissen ontstaan en ontwikkelen zich. Ze hebben een verleden dat verbonden is met hun heden, en we hebben een gerechtvaardigd vertrouwen dat er een toekomst is vastgesteld die op een soortgelijke manier verbonden zal zijn met het heden en het verleden. Deze continuïteit en deze samenhang van de geschiedenis herhalen zich voor onze ogen in alle denkbare stadia van vooruitgang. De verschijnselen leveren ons de basis voor de generalisatie van twee wetten die in feite de beginselen van wetenschappelijke voorspelling zijn; en alleen hierdoor dringt het denkvermogen van de mens door tot de verzegelde verslagen van het verleden en de ongeopende bladzijden van de toekomst. De eerste hiervan is de wet van de evolutie, of, in voor ons doel geschikte bewoordingen, de wet van de in wisselwerking staande opeenvolging of de georganiseerde geschiedenis in het individu, geïllustreerd door de veranderende fasen van elk tot ontwikkeling komend geheel van gevolgen . . . Deze gedachten roepen ons het onmetelijke verleden en de onmetelijke toekomst van de geschiedenis van de stof direct voor de geest. Ze schijnen bijna vergezichten in de oneindigheid te bieden, en het menselijk intellect een bestaan en een inzicht te verschaffen die vrij zijn van de beperkingen van tijd en ruimte en eindige oorzakelijkheid, en dit intellect te verheffen tot het niveau van de hoogste intelligentie, die haar woonplaats in de eeuwigheid heeft.⁸

Volgens de leringen verandert maya, of de bedrieglijke schijn van de ordening van gebeurtenissen en handelingen op deze aarde, en varieert met de volkeren en plaatsen. Maar de hoofdkenmerken van iemands leven zijn altijd in overeenstemming met het ‘sterrenbeeld’ waaronder hij of zij is geboren, of, zouden we eigenlijk moeten zeggen, met de eigenschappen van het bezielende beginsel ervan of de godheid die de leiding erover heeft, of we die nu een dhyani-chohan noemen, zoals in Azië, of een aartsengel, zoals in de Griekse en Latijnse kerken. In de oude symboliek werd altijd verondersteld dat de zon (hoewel de spirituele en niet de zichtbare zon werd bedoeld) de voornaamste verlossers en avatara’s uitzond. Vandaar de verbindende schakel tussen de boeddha’s, de avatara’s, en zoveel andere incarnaties van de hoogste zeven. Hoe dichter de sterveling, van wie de persoonlijkheid door zijn eigen persoonlijke godheid (het zevende beginsel) als aardse verblijfplaats was gekozen, zijn oervorm ‘in de hemel’ benaderde, hoe beter. Want bij elke wilsinspanning tot zuivering en tot vereniging met die ‘zelf-god’ breekt een van de lagere stralen en komt de spirituele entiteit van de mens steeds hoger, aangetrokken tot de straal die de lagere stralen tenietdoet, totdat de innerlijke mens, van straal tot straal gaande, in de ene en hoogste straal van de ouder-zon wordt getrokken. Zo ‘komen de gebeurtenissen in de geschiedenis van de mensheid inderdaad overeen met de getalswaarden’,⁹ omdat de afzonderlijke eenheden van die mensheid allemaal voortkomen uit dezelfde bron – de centrale zon en zijn schaduw, de zichtbare zon. Want de dag- en nachteveningen en zonnestilstanden, de perioden en verschillende fasen van de baan van de zon, sterrenkundig en numeriek uitgedrukt, zijn slechts de concrete symbolen van de eeuwig levende waarheid, hoewel ze voor niet-ingewijde stervelingen toch abstracte denkbeelden schijnen te zijn. En dit verklaart de opmerkelijke numerieke overeenkomsten met meetkundige verhoudingen, die door verschillende schrijvers zijn aangetoond.

Ja, ‘ons lot staat inderdaad in de sterren geschreven’! Maar hoe nauwer de vereniging tussen de sterfelijke weerspiegeling mens en zijn hemelse oervorm, des te minder gevaarlijk zijn de uiterlijke omstandigheden en de opeenvolgende reïncarnaties – waaraan boeddha’s noch christussen kunnen ontkomen. Dit is geen bijgeloof, en het is allerminst fatalisme. Laatstgenoemde betekent een blinde koers van een of andere nog blindere kracht, maar de mens heeft tijdens zijn verblijf op aarde een vrije wil. Hij kan het lot dat hem beheerst niet ontlopen, maar hij heeft de keus tussen twee paden die hem in die richting leiden, en hij kan het einddoel van ellende – als dit zijn bestemming is – bereiken, óf in het sneeuwwitte kleed van de martelaar, óf in de besmeurde kleding van een vrijwilliger op het pad van de onrechtvaardigheid; want er zijn uiterlijke en innerlijke omstandigheden die het besluit van onze wil met betrekking tot onze handelingen beïnvloeden, en het ligt in onze macht het ene of het andere pad te volgen. Wie in karma gelooft, moet in de lotsbestemming geloven die ieder mens van geboorte tot dood draad voor draad om zich heen weeft, zoals een spin haar web. Deze lotsbestemming wordt óf door de hemelse stem van de onzichtbare oervorm buiten ons geleid, óf door de ons meer vertrouwde astrale of innerlijke mens, die maar al te vaak de kwade genius is van het belichaamde wezen dat mens wordt genoemd. Beide beïnvloeden de uiterlijke mens, maar een van de twee moet overwinnen; vanaf het eerste begin van het onzichtbare gevecht treedt de strenge en onverbiddelijke wet van compensatie in werking en neemt haar loop, terwijl ze nauwgezet de ontwikkelingen van dat gevecht volgt. Wanneer de laatste draad is geweven, en de mens als het ware is gewikkeld in het net van zijn eigen maaksel, wordt hij geheel beheerst door zijn zelfgemaakte lot. Het hecht hem dan vast als een onbeweeglijke schelp aan een onwrikbare rots, of het voert hem mee als een veertje in een wervelwind die door zijn eigen daden is ontstaan, en dit is karma.

Een materialist die de periodieke scheppingen van onze bol besprak, heeft het in één zin uitgedrukt. ‘Het hele verleden van de aarde is niets dan een ontplooid heden.’ Dit was Büchner¹⁰, die nauwelijks vermoedde dat hij een axioma van de occultisten herhaalde. Het is ook helemaal waar, zoals Burmeister opmerkt, dat ‘het historische onderzoek van de ontwikkeling van de aarde heeft aangetoond dat het nu en het toen op dezelfde basis steunen; dat het verleden op dezelfde manier werd ontwikkeld als het heden voortrolt; en dat de krachten die werkzaam waren, altijd dezelfde bleven’.¹¹

De ‘krachten’ – eigenlijk hun noumena – zijn natuurlijk dezelfde; daarom moeten de waarneembare krachten ook dezelfde zijn. Maar hoe kan men zo zeker weten dat de eigenschappen van de stof niet zijn veranderd onder invloed van de proteïsche evolutie? Hoe kan een materialist met zoveel vertrouwen beweren, zoals Rossmässler, dat ‘deze eeuwige gelijkvormigheid in de essentie van verschijnselen het zeker maakt dat vuur en water te allen tijde dezelfde vermogens bezaten en deze altijd zullen bezitten’?¹² Wie zijn zij ‘die mijn besluit bedekken onder woorden zonder kennis’,¹³ en waar waren de Huxleys en Büchners toen de fundamenten van de aarde werden gelegd door de grote wet? Dezelfde homogeniteit van de stof en onveranderlijkheid van de natuurwetten, waarop het materialisme zo sterk aandringt, zijn basisbeginselen van de occulte filosofie; maar dat één-zijn berust op de onscheidbaarheid van geest en stof, en als de twee zouden worden gescheiden, zou de hele kosmos terugvallen tot chaos en niet-zijn. Het is daarom volstrekt onjuist, en slechts een bewijs te meer van de grote arrogantie van onze tijd, om (zoals de wetenschappers) te beweren dat alle grote geologische veranderingen en omwentelingen werden teweeggebracht door gewone en bekende natuurkrachten. Want deze krachten waren alleen maar de werktuigen en laatste hulpmiddelen voor het bereiken van bepaalde doeleinden; ze werken periodiek en schijnbaar mechanisch door middel van een innerlijke impuls die met hun stoffelijke natuur is vervlochten, maar daar toch buiten staat. Elke belangrijke werking van de natuur heeft een doel; deze werkingen zijn alle cyclisch en periodiek. Maar omdat spirituele krachten gewoonlijk worden verward met zuiver fysieke, wordt het bestaan van eerstgenoemde door de wetenschap ontkend, en die krachten blijven daardoor aan haar onbekend, omdat ze niet zijn onderzocht.¹⁴ Hegel zegt:

De geschiedenis van de wereld begint met haar algemene doel, de verwezenlijking van de idee van de geest – maar in een impliciete vorm (an sich), dat wil zeggen als natuur; een verborgen, heel diep verborgen onbewust instinct, en het hele proces van de geschiedenis . . . is erop gericht deze onbewuste impuls tot een bewuste te maken. Terwijl ze in de vorm van een zuiver natuurlijk bestaan verschijnen, vertonen de natuurlijke wil (wat men de subjectieve kant noemt), fysiek verlangen, instinct, hartstocht, persoonlijk belang, mening en subjectieve opvatting, zich vanaf het eerste begin spontaan. Deze uitgebreide verzameling wilsuitingen, belangen en activiteiten vormen de instrumenten en middelen van de wereldgeest om zijn doel te bereiken, om dit tot bewustzijn en verwezenlijking te brengen. En dit doel is niets anders dan zichzelf te vinden – tot zichzelf te komen – en zichzelf in concrete werkelijkheid te aanschouwen. Men zou erover kunnen twisten (of, beter gezegd, dat is al gebeurd) of die manifestaties van levenskracht in individuen en volkeren, waarin ze hun eigen doeleinden zoeken en bevredigen, tegelijkertijd de middelen en instrumenten zijn van een hoger en ruimer doel, waarvan ze niets weten, en dat ze onbewust verwerkelijken . . . over dit punt heb ik mijn opvatting al bij het begin bekendgemaakt, en mijn hypothese . . . en mijn mening verdedigd dat de rede de wereld beheerst en dus ook haar geschiedenis heeft beheerst. Ten opzichte van dit onafhankelijke, universele en substantiële bestaan is al het andere ondergeschikt, daaraan dienstbaar, en een middel voor de ontwikkeling ervan.¹⁵

Geen enkele metafysicus of theosoof zou bezwaar kunnen maken tegen deze waarheden, die allemaal onderdeel zijn van de esoterische leringen. Er is inderdaad een voorbeschikking in het geologische leven van onze bol, evenals in de geschiedenis van het verleden en de toekomst van rassen en volkeren. Deze is nauw verbonden met wat wij karma noemen, en westerse pantheïsten ‘nemesis’ en ‘cyclussen’. De wet van de evolutie voert ons nu langs de opgaande boog van onze cyclus, wanneer de gevolgen opnieuw zullen samensmelten met de (nu geneutraliseerde) oorzaken, en weer die oorzaken worden, en alle dingen die door eerstgenoemde zijn beïnvloed hun oorspronkelijke harmonie zullen herwinnen. Dit zal de cyclus van onze specifieke ‘ronde’ zijn, een moment in de duur van de grote cyclus, of het mahayuga.

De waardevolle filosofische opmerkingen van Hegel blijken hun toepassing te vinden in de leringen van de occulte wetenschap, die aantoont dat de natuur altijd werkt met een bepaald doel, waarvan de gevolgen altijd tweeledig zijn. Dit werd in ons eerste occulte boek met de volgende woorden gezegd:

Zoals onze planeet elk jaar eenmaal om de zon draait, en tegelijk elke 24 uur eenmaal om haar eigen as draait, en zo kleinere cirkels beschrijft binnen een grotere, evenzo wordt binnen de grote saros het werk van de kleinere cyclische perioden volbracht en opnieuw begonnen.

De omwenteling van de fysieke wereld gaat volgens de leer van de Ouden samen met een soortgelijke omwenteling in de wereld van het verstand, want de spirituele evolutie van de wereld verloopt evenals de fysieke in cyclussen.

Zo zien we in de geschiedenis een regelmatige afwisseling van eb en vloed in het getij van de menselijke vooruitgang. De grote koninkrijken en keizerrijken van de wereld raken, nadat ze het hoogtepunt van hun bloei hebben bereikt, weer in verval, overeenkomstig dezelfde wet waardoor ze opklommen; totdat de mensheid, nadat ze het laagste punt heeft bereikt, zich weer doet gelden en nogmaals opklimt, waarbij het punt dat ze bereikt, volgens deze wet van cyclisch opklimmende vooruitgang, iets hoger ligt dan het punt vanwaar ze daarvóór was afgedaald.¹⁶

Maar deze cyclussen – wielen binnen wielen, zo veelomvattend en vindingrijk gesymboliseerd door de verschillende manu’s en rishi’s in India, en door de kabiren in het Westen¹⁷ – beïnvloeden niet de hele mensheid op een en dezelfde tijd – zoals wordt verklaard in de ‘Rassenindeling van de cyclussen’.¹⁸ Het is dus, zoals we zien, moeilijk om ze – wat hun fysieke en spirituele gevolgen betreft – te begrijpen, en van elkaar te onderscheiden, zonder een grondige kennis van hun samenhang met en hun inwerking op de respectieve situaties van volkeren en rassen in hun bestemming en evolutie. Men kan dit stelsel niet begrijpen als de spirituele werking in deze perioden – voorbeschikt door de karmische wet – wordt gescheiden van hun fysieke verloop. De berekeningen van de beste astrologen zouden niet uitkomen, of in ieder geval gebrekkig blijven, tenzij deze tweevoudige werking volledig in de beschouwing wordt betrokken, en met beide aspecten rekening wordt gehouden. En de kennis hiervoor kan alleen door inwijding worden verkregen.

De grote cyclus omvat de vooruitgang van de mensheid vanaf het verschijnen van de oorspronkelijke mens met een etherische vorm. De cyclus doorloopt de innerlijke cyclussen van de voortgaande evolutie van de mens, van het etherische afdalend naar het halfetherische en het puur fysieke, tot aan de verlossing van de mens van zijn rokken van vellen en stof. Daarna zet deze zijn loop voort, naar beneden en dan weer opwaarts, om zich te sluiten bij het hoogtepunt van een ronde, wanneer de manvantarische ‘slang haar eigen staart verslindt’ en zeven kleine cyclussen zijn doorlopen. Dit zijn de grote rascyclussen die alle volkeren en stammen die tot dat specifieke ras behoren, gelijkelijk beïnvloeden; maar binnen zo’n cyclus zijn er kleinere cyclussen van naties en stammen, die onafhankelijk van elkaar verlopen. Ze worden in de esoterie van het Oosten de karmische cyclussen genoemd. Sinds in het Westen de heidense wijsheid werd verworpen, omdat deze zou zijn voortgekomen uit en ontwikkeld door de duistere machten van wie men aanneemt dat ze voortdurend in oorlog zijn en strijd voeren met de kleine stamgod Jehovah, is daar de volledige en ontzagwekkende betekenis van de Griekse Nemesis (of karma) geheel vergeten. Anders zouden de christenen beter de diepe waarheid hebben begrepen dat Nemesis geen eigenschappen heeft; dat, terwijl de gevreesde godin als beginsel absoluut en onveranderlijk is, wij het zelf zijn – volkeren en individuen – die haar tot handelen aanzetten en een impuls geven aan de richting waarin ze werkt. Karma-Nemesis is de schepper van volkeren en stervelingen, maar als ze eenmaal zijn geschapen, maken zij van haar een furie of een belonende engel. Inderdaad: ‘Wijs zijn zij die Nemesis vereren’¹⁹ – zoals het koor tegen Prometheus zegt. En even onverstandig zijn zij die geloven dat de godin door welke offers en gebeden ook, gunstig kan worden gestemd, of dat haar wiel kan worden afgebracht van het pad dat het eenmaal heeft ingeslagen. ‘De drievormige schikgodinnen en de altijd waakzame furiën’²⁰ zijn alleen op aarde haar attributen, en zijn door onszelf voortgebracht. Van de paden van haar cyclus is geen terugkeer mogelijk; toch hebben wij die paden zelf gemaakt, want wijzelf, collectief of individueel, veroorzaken ze. Karma-Nemesis is synoniem met voorzienigheid zonder vooropgezet plan, goedheid, en elke andere eindige eigenschap en kwalificatie, die zo onfilosofisch aan laatstgenoemde wordt toegeschreven. Een occultist of filosoof zal niet spreken over de goedheid of wreedheid van de voorzienigheid, maar hij zal deze vereenzelvigen met karma-Nemesis, en verkondigen dat ze niettemin de goeden beschermt en over hen waakt in zowel dit als toekomstige levens, en dat ze de boosdoener bestraft – ja, zelfs tot in zijn zevende wedergeboorte. Kortom, zolang de gevolgen van de door hem veroorzaakte verstoring van zelfs het kleinste atoom in de oneindige wereld van harmonie niet volledig zijn vereffend. Want het enige gebod van karma – een eeuwig en onveranderlijk gebod – is volkomen harmonie, zowel in de wereld van de stof als in de wereld van de geest. Het is dus niet karma dat beloont of straft, maar we belonen of straffen onszelf, al naar gelang we met de natuur samenwerken en met haar meewerken, en ons houden aan de wetten waarop die harmonie berust, of die wetten overtreden.

De wegen van karma zouden ook niet ondoorgrondelijk zijn als de mensen eensgezind en in harmonie zouden handelen, in plaats van in verdeeldheid en strijd. Eén deel van de mensheid noemt ze de duistere en ondoorgrondelijke wegen van de voorzienigheid, terwijl een ander deel er de werking van een blind noodlot, en een derde er alleen maar toeval in ziet, zonder leiding door goden of duivels. Onze onwetendheid over die wegen van karma zou ongetwijfeld verdwijnen, als we deze slechts aan de juiste oorzaak zouden toeschrijven. Met de juiste kennis, of in ieder geval met de vaste overtuiging dat onze buren er evenmin naar streven om ons te benadelen als dat wij de bedoeling zouden hebben om hen kwaad te doen, zou tweederde van het kwaad in de wereld in het niet verdwijnen. Als niemand zijn broeder kwaad deed, zou karma-Nemesis geen reden hebben tot handelen, en geen wapens om te gebruiken. De voortdurende aanwezigheid in ons midden van alle elementen van strijd en tegenstelling, en de verdeling van rassen, volkeren, stammen, gemeenschappen en individuen in Kaïns en Abels, wolven en lammeren, zijn de voornaamste oorzaken van de ‘wegen van de voorzienigheid’. We vormen deze talrijke kronkelwegen van ons lot dagelijks met eigen handen, terwijl we ons verbeelden dat we een spoor volgen op de koninklijke hoofdweg van fatsoen en plicht, en klagen dan dat die wegen zo ondoorgrondelijk en duister zijn. We zijn verbijsterd over het mysterie dat we zelf hebben gemaakt, en over de raadsels van het leven die we maar niet oplossen, en we beschuldigen dan de grote sfinx dat ze ons verslindt. Maar er is werkelijk geen ongeval in ons leven, geen ongeluksdag en geen tegenspoed, die niet kan worden herleid tot onze eigen daden in dit of in een ander leven. Als men de wetten van harmonie overtreedt, of, zoals een theosofische schrijver het uitdrukt, ‘de wetten van het leven’, moet men erop voorbereid zijn tot de chaos te vervallen die men zelf heeft voortgebracht. Want volgens dezelfde schrijver ‘is de enige conclusie waartoe men kan komen dat deze levenswetten zich wreken, en dus dat elke wrekende engel slechts een symbool van hun reactie is’.

Als er dus iemand hulpeloos tegenover deze onveranderlijke wetten staat, dan zijn wij dat niet, de scheppers van ons lot, maar veeleer die engelen, de bewakers van de harmonie. Karma-Nemesis is niets anders dan het (spirituele) dynamische gevolg van oorzaken die zijn voortgebracht en krachten die tot activiteit zijn gekomen door onze eigen daden. Het is een wet van de occulte dynamica dat ‘een gegeven hoeveelheid energie die op het spirituele of astrale gebied wordt gebruikt, veel grotere gevolgen teweegbrengt dan wanneer diezelfde hoeveelheid op het fysieke bestaansgebied zou worden gebruikt’.²¹

Deze toestand zal voortduren totdat de spirituele intuïties van de mens volledig zijn ontplooid, wat niet zal gebeuren voordat we onze dikke rokken van stof geheel en al hebben afgeworpen; totdat we van binnenuit beginnen te handelen, in plaats van altijd impulsen van buitenaf te volgen, d.w.z. die welke worden voortgebracht door onze fysieke zintuigen en ons grove egoïstische lichaam. Tot dan zijn eenheid en harmonie het enige middel tegen het kwaad van het leven – een broederschap van de daad, en niet alleen altruïsme in naam. Het onderdrukken van één slechte oorzaak zal niet één, maar een groot aantal slechte gevolgen wegnemen. En als een broederschap of zelfs een aantal broederschappen niet in staat zou zijn te voorkomen dat volkeren elkaar nu en dan naar de keel vliegen, dan zal toch de overeenstemming van denken en handelen, en filosofisch onderzoek naar de mysteries van het zijn, altijd enkelen – die proberen te begrijpen wat tot dan toe voor hen een raadsel was gebleven – ervan weerhouden nog meer oorzaken te scheppen in een wereld waarin al zo veel ellende en kwaad is. Kennis van karma geeft de overtuiging dat als

. . . de deugd in gevaar is, en de ondeugd zegeviert,
De mensheid tot atheïsten wordt gemaakt,²²

dat alleen zo is doordat die mensheid altijd haar ogen heeft gesloten voor de grote waarheid dat de mens zelf zijn eigen verlosser en zijn eigen vernietiger is; dat hij de hemel en de goden, de schikgodinnen en de voorzienigheid, niet hoeft te beschuldigen van de schijnbare onrechtvaardigheid die onder de mensen heerst. Maar laat hij liever dit stukje Griekse wijsheid voor de geest roepen, en het herhalen, dat de mens waarschuwt zich ervan te onthouden Dat te beschuldigen wat

Rechtvaardig, maar mysterieus ons zonder falen leidt
Langs niet aangegeven wegen van schuld naar straf²³

die nu de paden en de hoofdweg zijn waarop de grote Europese volkeren voortgaan. Elk volk en elke stam van de westerse Indo-Europeanen had – evenals hun oosterse broeders van het vijfde ras – zijn gouden en zijn ijzeren eeuw, zijn periode van betrekkelijke onverantwoordelijkheid, of de satya-eeuw van zuiverheid, terwijl nu verschillende van hen hun ijzeren eeuw hebben bereikt, het kaliyuga, een tijdperk zwart van verschrikkingen.

Anderzijds is het waar dat de exoterische cyclussen van elk volk op de juiste manier zijn afgeleid van en onderworpen aan de bewegingen van de sterren. Deze bewegingen zijn onafscheidelijk verbonden met het lot van volkeren en mensen. Maar in puur fysieke zin kent Europa geen andere cyclussen dan de sterrenkundige, en maakt in overeenstemming daarmee zijn berekeningen. Ook wil het niets horen over andere dan denkbeeldige cirkels of banen in de sterrenhemel

Met centrisch en excentrisch gekrabbelde
Cirkel en bijcirkel, baan binnen baan . . .²⁴

Maar voor de heidenen betekenden de cyclussen iets meer dan alleen maar een opeenvolging van gebeurtenissen, of een periodieke tijdruimte van langere of kortere duur. Bij hen was, zoals Coleridge het uitdrukt, ‘tijd, cyclische tijd, de abstractie van de godheid’,²⁵ die ‘godheid’ die zich manifesteerde in samenhang met en alleen door karma, en die karma-Nemesis zelf was. Want die cyclussen werden in het algemeen gekenmerkt door terugkerende gebeurtenissen die gevarieerder en verstandelijker van aard zijn dan die welke men ziet in de periodieke terugkeer van de seizoenen of van bepaalde constellaties. De moderne wijsheid stelt zich tevreden met sterrenkundige berekeningen en voorspellingen die zijn gebaseerd op onfeilbare wiskundige wetten. De oude wijsheid voegde aan de koude schil van de astronomie de bezielende elementen van haar ziel en geest toe – de astrologie. En omdat de bewegingen van de sterren werkelijk nog andere gebeurtenissen op aarde regelen en bepalen dan de groei van aardappelen en de periodieke ziekte van dat nuttige gewas (een bewering die, omdat deze niet wetenschappelijk kan worden verklaard, slechts belachelijk wordt gemaakt, maar toch wordt aanvaard), moet men erkennen dat die gebeurtenissen vooraf worden bepaald door eenvoudige sterrenkundige berekeningen. Zij die in astrologie geloven zullen begrijpen wat we bedoelen, sceptici zullen om dat geloof lachen en het denkbeeld bespotten. Zo sluiten ze, zoals een struisvogel, hun ogen voor hun eigen lot.²⁶

Dit komt doordat hun kleine zogenaamd historische periode hun geen ruimte laat voor vergelijking. De sterrenhemel ligt vóór hen; en hoewel hun spirituele oog nog niet is geopend, en het atmosferische stof van aardse oorsprong hun het zicht ontneemt en dit beperkt tot de grenzen van fysieke stelsels, laten ze toch niet na de bewegingen van meteoren en kometen waar te nemen en hun gedrag op te merken. Ze registreren de periodieke komst van die zwervers en ‘vlammende boodschappers’, en voorspellen op basis daarvan aardbevingen, meteoorregens, het verschijnen van bepaalde sterren, kometen, enz. Zijn ze daarom waarzeggers? Nee, het zijn geleerde astronomen.

Waarom zou men dan even geleerde occultisten en astrologen niet geloven, wanneer ze op grond van hetzelfde wiskundige beginsel de terugkeer van een of andere cyclische gebeurtenis voorspellen? Waarom zou men de bewering dat zij het weten, belachelijk maken? Hun voorvaderen en voorgangers hebben honderdduizenden jaren de terugkeer van zulke gebeurtenissen opgetekend, en de conjunctie van dezelfde sterren zal dan ook onvermijdelijk, indien niet dezelfde dan toch overeenkomstige gevolgen teweegbrengen. Worden de voorspellingen bespot wegens de beweerde honderdduizenden jaren van waarneming, en de miljoenen jaren van het bestaan van de mensenrassen? De hedendaagse wetenschap wordt op haar beurt wegens haar veel bescheidener geologische en antropologische jaartallen uitgelachen door degenen die zich aan de chronologie van de Bijbel houden. Zo regelt karma zelfs de menselijke spot op wederzijdse kosten van geloofsgemeenschappen, geleerde genootschappen, en individuen. Bij de prognose van zulke toekomstige gebeurtenissen, die alle worden voorspeld op gezag van cyclische terugkeer, speelt echter geen enkel paranormaal verschijnsel een rol. Het is geen visioen en ook geen profetie, evenmin als het aankondigen van een komeet of een ster een aantal jaren vóór deze verschijnt.

Het zijn eenvoudig kennis en wiskundig juiste berekeningen die de wijzen uit het oosten in staat stellen te voorspellen dat bijvoorbeeld Engeland aan de vooravond van een of andere ramp staat, dat Frankrijk zo’n punt in zijn cyclus nadert, en dat Europa in het algemeen wordt bedreigd met, of beter gezegd aan de vooravond staat van, een grote ramp, waartoe het in zijn cyclus van raskarma is gebracht. De betrouwbaarheid van de informatie is natuurlijk afhankelijk van het feit of men de bewering van een enorme historische waarnemingsperiode aanvaardt of verwerpt. Ingewijden uit het Oosten beweren dat ze verslagen hebben bewaard over de ontwikkeling van de rassen en over gebeurtenissen van universeel belang vanaf het begin van het vierde ras, terwijl gegevens over wat daaraan voorafging op overlevering berusten. Bovendien zullen degenen die in zienerschap en occulte vermogens geloven geen moeite hebben om tenminste het algemene karakter van de gegeven informatie te aanvaarden, zelfs al zijn dat overleveringen, wanneer laatstgenoemde eenmaal met behulp van helderziendheid en esoterische kennis zijn getoetst en gecorrigeerd. Maar in dit geval baseren we ons niet in hoofdzaak op zo’n metafysisch geloof, maar geven we een bewijs op grond van materiaal dat voor iedere occultist volkomen wetenschappelijk is – de verslagen die ontelbare eeuwen door middel van de dierenriem zijn bewaard.

Er is nu overvloedig aangetoond dat zelfs horoscopen en de officiële astrologie niet helemaal op fictie berusten, en dat sterren en sterrenbeelden dus een occulte en mysterieuze invloed hebben op, en verband houden met, individuen. En als ze invloed hebben op laatstgenoemden, waarom dan niet op volkeren, rassen, en de mensheid als geheel? Ook dit wordt beweerd op gezag van de verslagen over de dierenriem. We zullen daarom onderzoeken in hoeverre de dierenriem bij de Ouden bekend was, en in hoeverre deze door de mensen van nu is vergeten.

Noten

---