11 – Bijna-dood-ervaringen en kosmisch bewustzijn

 

Het omslagartikel van maart 1992 van het tijdschrift Life is getiteld ‘Aan de rand van de eeuwigheid’ door Verlyn Klinkenborg, met de ondertitel ‘Terwijl men in de wetenschap de betekenis van bijna-dood-ervaringen bestudeert, kunnen we misschien iets dichter komen tot het begrijpen van het leven’. Life bericht:

Door de geschiedenis heen zijn er mensen die de grens van het dodenrijk zijn genaderd, en zijn teruggekeerd met griezelig overeenkomende visioenen. Maar pas in 1975 werd kennis over bijna-dood-ervaringen een massaverschijnsel, een onderwerp van zowel wetenschappelijke studie als openbare discussie. In [november* van] dat jaar [publiceerde] de psychiater Raymond Moody Leven na dit leven [Life After Life], [met een voorwoord van Elisabeth Kübler-Ross,† arts. Dit was] de eerste handelsuitgave die beschrijvingen van bijna-dood-ervaringen (BDE) bijeenbracht. In de jaren daarna zijn zeven miljoen exemplaren van Life After Life verkocht; en het heeft een bedrijfstak doen ontstaan. Nu is door de toenemende open discussie van deze visioenen de gedachtesfeer rond het sterven in Amerika gaan veranderen.

*Life After Life werd in november 1975 uitgegeven. Het is misschien van betekenis dat november 1975 de honderdste verjaardag van het stichten van de Theosophical Society was.
†Elisabeth Kübler-Ross is een baanbrekende pionier op het gebied van BDE; zie haar biografie met de titel Quest door Derek Gill.

Terwijl eens maar een paar onderzoekers aan het onderwerp werkten, zijn er nu over de hele wereld tientallen: artsen, psychologen, sociologen, antropologen, biologen, filosofen, theologen, parapsychologen, mediums, sjamanen, yogi’s, lama’s en veel journalisten. Er is een Journal of Near-Death Studies en een International Association for Near-Death-Studies. In 1975 kon Moody met maar ongeveer 50 personen die een BDE hadden gehad een diepgaand vraaggesprek voeren, maar sindsdien hebben volgens schatting van opinieonderzoekers rond acht miljoen Amerikanen bijna-dood-ervaringen gehad. Er zijn nu meer dan duizend bijna-dood-verhalen verzameld, gesorteerd en verwerkt tot statistieken.

Life presenteerde twee boeiende gevallen:

Toen ze 22 was, zakte Kimberley Clark Sharp bij een bureau voor rijvaardigheid in Kansas in elkaar en lag op de stoep, bijna dood. ‘Ik zag om me heen een dichte, warme, mistige grijze stof. In de mist kon ik afzonderlijke druppeltjes doordringend licht en druppeltjes onpeilbare duisternis zien. Plotseling was er een explosie onder me en tot de verste grenzen van mijn gezichtsveld reikte dit licht. Het was werkelijk levend, in een ruimere betekenis dan we het leven ervaren. Het was zo helder, de zon is niet zo helder, toch deed het geen pijn aan mijn ogen. Het vulde alles op en ik was in het centrum ervan. Dit licht was een en al liefde, er was niets dan liefde van de grootste intensiteit. Er werd me informatie gegeven, in een gesprek tussen mezelf en het licht; en ik begreep alles wat me werd verteld. Wat leven is, waarom we worden geboren, een universeel soort kennis. Diepzinnig, maar het had ook een eenvoud. Het leek op iets dat ik had gekend maar was vergeten. Het was hemels, meer dan extase. Het was een hereniging van de hoogste orde.’

Het tweede geval is als volgt:

Ik was doodziek en rilde van de koorts toen ik in het ziekenhuis aankwam. Mijn temperatuur was bijna 41° en ik had een onregelmatige hartslag. Ik voelde ongelooflijke pijn. De wand van mijn baarmoeder scheurde uiteen. Ik bevond me in een shocktoestand tengevolge van een infectie, terwijl ik ging bevallen. Ik verloor het bewustzijn, en hoorde een stem schreeuwen: ‘Ik meet geen bloeddruk meer!’

En toen, binnen de kleinste fractie van een seconde, was ik uit mijn lichaam en uit de pijn. Ik bevond me tegen het plafond in een hoek van de kamer en keek naar beneden en sloeg de artsen en verpleegsters gade, die als gekken rondrenden om mijn leven te redden . . . Ik bevond me in een soort tunnel, een wolkachtige omsloten ruimte, een grijsachtige opalen weerschijn waar ik gedeeltelijk doorheen kon kijken. Ik voelde wind langs mijn oren strijken, maar ik had geen oren. Ik was er, maar mijn lichaam was er niet.

Ik begon het meest ongelooflijke, warme, gouden, liefdevolle gevoel te krijgen; en het gevoel was ook een prachtig, warm, gouden licht. Ik was in dit licht, ik maakte deel uit van dit licht. Er was een tegenwoordigheid in het licht, een wijsheid; en die wijsheid was het laatste woord. Deze wijsheid hield van me, en tegelijk wist deze alles over me. Alles wat ik ooit had gedaan en gevoeld, kon ik daar zien. Ik wilde voortgaan in het licht en daar voor altijd blijven, maar er werd me duidelijk gemaakt dat ik terug moest gaan om voor mijn twee kinderen te zorgen.

In diezelfde fractie van een seconde was ik terug in mijn lichaam, terug in alle pijn. Mijn zoon werd ter wereld gebracht en ik hoorde iedereen schreeuwen, ‘Ze is er weer!’ Ik was zo overstuur, zo boos dat ik werd losgerukt van de prachtigste vrede in het hele heelal. En toen vertelden ze me dat mijn zoon doodgeboren was.

Ik heb niemand over deze ervaring verteld, maar elke nacht denk ik erover na, en dat heeft me drie dingen geleerd. Ten eerste weet ik dat de dood niet pijnlijk is. Ik zal nooit bang zijn om te sterven. Ten tweede weet ik dat het belangrijk is mezelf en anderen trouw te zijn, omdat ik verantwoording voor mijn leven zal moeten afleggen als het voorbij is. . . . En het derde dat ik weet, is dat als je sterft, je niet wordt uitgedoofd. Ik weet dat ik meer ben dan mijn lichaam. Er is een ziel en die ben ik. En ik weet dat ik, mijn ziel, er altijd zal zijn. Ik weet zeker dat er leven na de dood is.

Onder het huidige onderzoek naar BDE bevindt zich een studie van de opvattingen van HPB met deze dubbele titel: ‘Een negentiende-eeuws schema voor de interpretatie van bijna-dood-ervaringen: het transpersoonlijke model van de dood zoals weergegeven in Mw. Blavatsky’s theosofie’. De schrijver, Jean Louis Siémons, een lid van IANDS (International Association for Near-Death Studies) is hoogleraar biofysica aan het Institut National Agronomique in Parijs. In zijn verhandeling van 27 bladzijden vraagt dr. Siémons: Wat wist de wetenschap een eeuw geleden over BDE? Hij antwoordt: ‘Inderdaad heel weinig feiten, afgezien van verhalen van mensen die van de verdrinkingsdood (en andere ongelukken) waren gered; dit noemde Mw. Blavatsky terecht in haar eerste boek in 1877. Ook van het panoramisch overzicht van het leven was bekend dat dit optrad onder bepaalde pathologische omstandigheden (epileptische aura).’²¹⁰

Een van dr. Siémons’ bronnen is het artikel van HPB in Lucifer (oktober 1889), ‘Herinnering bij stervenden’; hij citeert daaruit:

We vinden in een heel oude brief van een meester die jaren geleden aan een lid van de Theosophical Society werd geschreven, de volgende veelbetekenende regels over de mentale toestand van een stervend mens:

‘Op het laatste ogenblik wordt het hele leven in ons geheugen weerspiegeld en komt het uit alle vergeten hoeken en gaten tevoorschijn, beeld na beeld, het ene voorval na het andere. De stervende hersenen maken met een uiterste krachtsinspanning het geheugen vrij met een sterke, laatste impuls; het geheugen herstelt getrouw iedere indruk, die in de periode van activiteit van de hersenen daaraan werd toevertrouwd . . . Niemand sterft krankzinnig of onbewust zoals sommige psychologen beweren. Zelfs een waanzinnige, of iemand in een aanval van delirium tremens zal op het tijdstip van zijn dood dit ogenblik van volmaakte helderheid hebben, hoewel hij niet in staat is dit tegen de aanwezigen te zeggen. De man mag vaak dood lijken. Maar vanaf de laatste polsslag, vanaf en tussen de laatste hartenklop en het moment waarop de laatste vonk van dierlijke warmte het lichaam verlaat – denkt het brein en doorleeft het ego in die luttele korte seconden opnieuw zijn hele leven.’

Bovenstaande verklaring is meer dan eens krachtig bestreden door materialisten. De biologie en de (wetenschappelijke) psychologie, zo voerde men aan, waren beide tegen het idee; en terwijl laatstgenoemde geen goede gegevens had om zo’n hypothese te toetsen, wees de eerstgenoemde het idee af als een leeg ‘bijgeloof’. (Intussen boekt zelfs de biologie vooruitgang; en we vernemen het volgende over de laatste resultaten ervan. Dr. Ferré heeft onlangs aan de Biologische Vereniging van Parijs een merkwaardige mededeling gedaan over de mentale toestand tijdens het stervensproces, die bovenstaande regels op een prachtige manier ondersteunt.) Want dr. Ferré vestigt de aandacht van de biologen op het bijzondere verschijnsel van levensherinneringen, en het op de blanco muren van het geheugen plotseling weer tevoorschijn komen van ‘beeld na beeld’ uit al zijn lang verwaarloosde en vergeten ‘hoeken en gaten’. [Cursivering toegevoegd.]*

*Vgl. Hughlings Jackson, ‘On a particular variety of epilepsy’ (Brain, deel XLII, blz. 179), geciteerd door dr. Ch. Ferré in een artikel (gedateerd 16 februari 1989): ‘Note pour servir à l’histoire de l’état mental des mourants’ (Mémoires de la Société de Biologie de Paris, tome 1er, 9e série, 1989).

In De Sleutel tot de Theosofie schrijft HPB:

Op het plechtige ogenblik van de dood ziet ieder mens, zelfs als de dood plotseling intreedt, zijn hele afgelopen leven tot in de kleinste details aan zich voorbijgaan. . . . Maar dat ogenblik is voldoende om hem de hele keten van oorzaken te laten zien die tijdens zijn leven hebben gewerkt. Hij ziet en begrijpt zichzelf nu zoals hij is, niet geflatteerd, en vrij van zelfbedrog. Hij leest zijn leven en blijft als een toeschouwer omlaag zien in de arena die hij verlaat; hij voelt en kent de rechtvaardigheid van al het lijden dat hij heeft doorgemaakt.²¹¹

Het bovenstaande vormt een sterke aanwijzing dat HPB een grondige kennis had van de details van de BDE, die pas in de twintigste eeuw algemeen bekend werden. Dr. Siémons vergelijkt haar verklaringen met recente gevallen.

[HPB] ‘Hij leest zijn leven . . . als een toeschouwer’.²¹²

‘Er was een zekere onthechting terwijl ik dit alles gadesloeg. Ik had het gevoel dat ik van buitenaf naar binnen keek en het scheen dat deze herhaling [sic] van mijn leven vóór mij plaatsvond en ik ernaar keek.

‘. . . Ik zag mijn hele leven voorbijtrekken in een groot aantal beelden als op een podium op enige afstand van mij.’²¹³

[HPB] ‘Als een toeschouwer omlaag zien in de arena die hij verlaat’.

‘Ik beeldde mijn leven uit alsof ik een acteur op een toneel was, waarop ik neerkeek vanaf bijna het hoogste balkon in het theater. Ik was zowel held als toeschouwer en leek wel verdubbeld.’²¹⁴

[HPB] ‘Hij ziet en begrijpt zichzelf nu zoals hij is, niet geflatteerd, en vrij van zelfbedrog.’

‘Het was alsof ik goede dingen die ik had gedaan te zien kreeg, en fouten die ik had gemaakt, weet u; en ik probeerde die te begrijpen.’²¹⁵

‘Sommige mensen kenschetsen deze terugblik als een opvoedkundige poging van het wezen van licht.’²¹⁶

‘Het wezen vroeg me iets in de geest van: ‘Wat heb je met je leven gedaan dat je me kunt laten zien?’ De reactie die werd verwacht, was . . . een algemeen kritisch zelfonderzoek, waarbij je vraagtekens zet bij je hele leven.’²¹⁷

[HPB] ‘Maar dat ogenblik is voldoende om hem de hele keten van oorzaken te laten zien die tijdens zijn leven hebben gewerkt.’

‘Het lijkt op: ‘Oké, hier zie je waarom je het ongeluk kreeg. Hier zie je waarom dit gebeurde. Omdat dit en dit en dit . . . het had allemaal betekenis.’ Zeker.’²¹⁸

* * *

Het grote probleem bij het BDE-onderzoek is het identificeren van het ‘wezen van licht’. Volgens de theosofie is dat wezen iemands eigen hogere zelf. HPB zegt dat het bijna alwetend is. Dr. Siémons merkt op:

Mensen die deze ervaringen hadden, gebruiken vaak in hun pogingen die te beschrijven, verschillende aanduidingen om deze ‘tegenwoordigheid’ te identificeren – God, Christus, engel, gids . . . Kennelijk konden ze in hun volledige onbekendheid met diepe (spirituele) psychologie, nauwelijks betere woorden vinden om deze onverwachte ontmoeting met hun eigen individuele ego-zelf op een begrijpelijke manier aan te duiden. Het schijnt ‘alles over hen te weten’; hen ‘volledig lief te hebben en te aanvaarden’ en met hen een soort intieme ‘persoonlijke’ gedachtewisseling te hebben. Inderdaad om goede redenen – in het licht van de theosofie – als we bedenken dat dit ego geen vreemde is voor zijn aardse persoonlijkheid, maar nauw ‘geïnteresseerd’ blijft in haar lot: van geboorte tot dood ‘hangt’ de transpersoonlijke individualiteit boven .’.’. haar aardse vertegenwoordiger (of emanatie) en registreert het gedrag van laatstgenoemde en inspireert deze met haar eigen kennis en energie door de ongesproken taal van intuïtie, dromen, enz.²¹⁹

De theosofische interpretatie wordt gesteund door Kenneth Ring, hoogleraar psychologie aan de University of Connecticut (Storrs). We citeren uit zijn boek Life at Death:

Moody sprak over een ‘wezen van licht’ en hoewel geen van de mensen die aan ons onderzoek deelnamen deze omschrijving gebruikte, schenen sommigen zich bewust te zijn van een ‘tegenwoordigheid’ (of ‘stem’) in verband met het licht . . . Hier moeten we, denk ik, een speculatieve sprong maken. Volgens mij is deze tegenwoordigheid [of] stem in feite – de mens zelf! Deze is echter niet slechts een projectie van iemands persoonlijkheid, maar zijn totale zelf, of wat in sommige tradities het hogere zelf wordt genoemd. Volgens deze opvatting is de individuele persoonlijkheid slechts een afgesplitst fragment van het totale zelf, waarmee het op het moment van overlijden wordt herenigd. Tijdens het gewone leven functioneert de individuele persoonlijkheid schijnbaar autonoom, alsof deze een afzonderlijk wezen is. Maar in feite is het onzichtbaar verbonden met de grotere zelfstructuur waarvan het deel uitmaakt.²²⁰

Dr. Ring voegt eraan toe: ‘Wat heeft dit te maken met het licht? Het antwoord is – of zo zou ik het zeggen – dat dit hogere zelf zo ontzagwekkend is, zo overweldigend, zo liefdevol en onvoorwaardelijk verdraagzaam (als een allesvergevende moeder) en zo vreemd aan ons geïndividualiseerde bewustzijn dat men het als afgescheiden van zichzelf ervaart, onmiskenbaar als een ander. Het manifesteert zich als een schitterend gouden licht, maar men ziet in feite zichzelf, in een hogere vorm.’²²¹

HPB’s vertaling van De Stem van de Stilte bevat deze toepasselijke verzen:

Alles is vergankelijk in de mens behalve de zuivere, stralende essentie van alaya [de universele ziel]. De mens is de kristalheldere straal ervan; een bundel smetteloos licht vanbinnen, op het lagere gebied een vorm gemaakt van klei. Die bundel is uw levensgids en uw ware zelf, de wachter en de stille denker. [Cursivering toegevoegd.]²²²

Artsen spreken over twee soorten dood: de klinische dood, als alle levenstekenen verdwijnen; en de onherroepelijke biologische dood, als de organen zo zijn beschadigd dat ze niet meer functioneren. Weer tot leven komen is dan onmogelijk.

Uit een occult gezichtspunt kunnen er echter andere criteria zijn voor het vaststellen van de werkelijke dood, en dit schijnt te worden aangetoond in het geval dat kort hierna zal worden bekeken. Welke zijn die criteria? Helena Blavatsky schrijft (Isis Ontsluierd 1:481, Eng. uitg.) dat ‘een wederopwekking, nadat ziel en geest geheel van het lichaam zijn gescheiden en de laatste elektrische draad is verbroken, onmogelijk is’. In De Geheime Leer (1:612) voegt ze eraan toe dat een persoon nog steeds opnieuw tot leven kan worden gebracht ‘als het astrale ‘vitale lichaam’ niet onherroepelijk is gescheiden van het fysieke lichaam door het breken van het magnetische of odische koord’. Het is interessant dat in het Oude Testament wordt beweerd dat wanneer de dood intreedt, ‘het zilveren koord wordt losgemaakt’ (Prediker 12:6).

Er zijn een aantal verslagen van sterfbed-visioenen die werden ervaren door toeschouwers die beweren dat ze dit losmaken of breken van het zilveren, magnetische koord echt hebben gezien. Dr. Kenneth Ring noemt er verschillende in zijn eerder genoemde Life at Death en citeert de volgende opmerkelijke beschrijving die werd gegeven door een arts, dr. R.B. Hout, die getuige was van het overlijden van zijn tante. Tijdens deze ervaring zag hij niet alleen het zilveren koord, maar ook wat Blavatsky het verbreken van ‘de laatste elektrische draad’ noemde. De arts beschrijft in zijn visioen eerst:

[Mijn aandacht] werd getrokken door iets dat zich onmiddellijk boven het fysieke lichaam bevond en dat in de lucht hing, ongeveer zestig centimeter boven het bed. Eerst kon ik niet méér onderscheiden dan een vage omtrek van een nevelige, mistige substantie. Er scheen slechts een nevel te zijn die daar bewegingloos hing. Maar terwijl ik keek, vormde zich heel geleidelijk voor mijn ogen een dichtere, vastere condensatie van deze onverklaarbare damp. Toen zag ik tot mijn verbazing dat er zich duidelijke contouren vormden en kort daarop zag ik dat deze nevelige substantie een menselijke vorm aannam.

Al snel wist ik dat het lichaam dat ik zag, leek op het fysieke lichaam van mijn tante; het astrale lichaam hing horizontaal ongeveer een meter boven de fysieke tegenhanger; ik bleef kijken en nu scheen ik het geestlichaam volledig te zien. Ik zag duidelijk de gelaatstrekken. Ze leken erg veel op het fysieke gezicht behalve dat ze een gloed van vrede en kracht uitdrukten in plaats van ouderdom en pijn. De ogen waren gesloten alsof ze rustig sliep en vanuit het geestlichaam scheen een lichtende glans te stralen.

Terwijl ik naar het zwevende geestlichaam keek, werd mijn aandacht getrokken door een zilverachtige substantie die vanuit het hoofd van het fysieke lichaam naar het hoofd van het geest-‘dubbel’ stroomde. Toen zag ik het verbindingskoord tussen de twee lichamen. Terwijl ik toekeek, speelde aldoor de gedachte ‘het zilveren koord’ door mijn hoofd. Ik wist voor het eerst de betekenis ervan. Dit ‘zilveren koord’ was de verbinding tussen het fysieke lichaam en het geestlichaam, zoals de navelstreng het kind met zijn moeder verenigt.

Het koord was bevestigd aan de achterhoofdsknobbel direct aan de basis van de schedel. Precies waar het het fysieke lichaam raakte, spreidde het zich uit als een waaier en gingen talrijke strengeltjes uiteen en waren afzonderlijk aan de basis van de schedel bevestigd. Maar behalve bij de bevestigingen was het koord rond en misschien tweeënhalve centimeter in doorsnee. De kleur was een doorschijnende, lichtgevende zilveren straling.

Het koord scheen te vibreren van levensenergie. Ik kon de trillingen van de lichtstroom erlangs zien, uit de richting van het fysieke lichaam naar het geest-‘dubbel’. Met elke trilling werd het geestlichaam meer levend en dichter, terwijl het fysieke lichaam rustiger en bijna levenloos werd. Nu waren de gelaatstrekken heel duidelijk. Het leven was geheel in het astrale lichaam; de trillingen van het koord waren opgehouden.

Ik keek naar de verschillende draden van het koord zoals ze zich als een waaier uitspreidden aan de basis van de schedel. Elke strengel brak, het uiteindelijke verbreken was nabij. Een tweelingproces van dood en geboorte stond op het punt te volgen. De laatste verbindingsdraad van het zilveren koord brak en het geestlichaam was vrij.

Toen kwam het dramatische ogenblik waarop het lichtgevende lichaam oprees uit zijn liggende positie. ‘De gesloten ogen gingen open en een glimlach verscheen op het stralende gelaat. Als afscheid glimlachte ze naar me en verdween toen uit mijn gezicht.’

Als men zou vermoeden dat zich zulke ontzagwekkende gebeurtenissen voordoen als mensen sterven, wat zou men het proces dan anders gaan zien en hoe anders zou men reageren. De mensen zouden zich al snel realiseren dat emotioneel verdriet het vertrek van een dierbare vriend of een familielid zou kunnen verstoren.

De plechtigheid en de bovenzinnelijke aard van de dood worden beschreven in de roman Shosha van Isaac Bashevis Singer. Een van zijn personages vertelt over een mystieke ervaring van ‘universele eenheid’ die zijn wezen jaren geleden doordrong. ‘Ik was opgegaan in de eeuwigheid. Soms denk ik dat het leek op de overgangstoestand van leven naar wat we dood noemen. We ervaren het op de laatste ogenblikken of misschien onmiddellijk erna. Ik zeg dit omdat dode mensen – hoeveel ik er in mijn leven ook heb gezien – allen dezelfde uitdrukking op hun gezicht hadden: Aha, dus dat is het! Had ik dat maar geweten! Wat jammer dat ik het de anderen niet kan vertellen.’²²³

* * *

In het archief van IANDS bericht Ring:

Meer dan honderd brieven van mensen die ons als volgt hebben geschreven: ‘Wel, ik was in feite nooit dicht bij de dood, maar ook ik schijn iets te hebben gehad dat u een bijna-dood-ervaring noemt . . .’ Dan is het typerend dat deze briefschrijvers een gebeurtenis uit hun leven vertellen – tijdens meditatie, geboorte van een kind, een persoonlijke crisis, een kerkdienst of, in veel gevallen, schijnbaar spontaan – waarin ook zij schijnen te zijn geraakt door hetzelfde dat mensen met een BDE te weten kwamen tijdens een bijna-dood-crisis . . .

. . . Een onlangs uitgevoerde informele studie die werd verricht door Pamela Rivard, een doctoraalstudente aan de University of Connecticut, kan deze stelling illustreren. In het kort: Rivard was geïnteresseerd in het ondervragen van mensen die beweerden een belangrijk religieus ontwaken te hebben ondergaan in het recente verleden. Haar bevindingen tonen ondubbelzinnig aan dat er veel punten van duidelijke overlapping zijn tussen de religieuze ervaringen van de ondervraagden en BDEen, zowel wat betreft de verschijnselen als de veranderingen die deze tot gevolg hadden.

Zulke overeenkomsten dienen als ondersteuning van een punt dat vaak over het hoofd wordt gezien bij besprekingen van BDEen, maar dat van groot belang is voor elke poging om ze te verklaren: Wat er gebeurt tijdens een BDE heeft in essentie niets te maken met de dood of met de overgang naar de dood. Volgens mij kan dit punt niet sterk genoeg worden benadrukt; en het feit dat dit niet wordt gedaan, heeft geleid tot een ernstige vervorming van ons inzicht in de BDE. Wat iemand overkomt tijdens een BDE is niet uniek voor het ogenblik van een schijnbaar op handen zijnde dood. Het dichtbij de dood komen is slechts een van de heel betrouwbare aanleidingen tot dit soort ervaringen.

Dit dringt niet door tot veel vakmensen en ook niet tot het publiek, omdat de huidige golf van onderzoek zich heeft vastgebeten in de BDE als een voorbeeld van deze soort bovenzinnelijke ervaring. Door onze collectieve fascinatie met het drama van de dood, zijn we wat we de BDE hebben genoemd, bijna gaan gelijkstellen aan het ogenblik van de dood zelf; en we hebben niet ingezien dat sterven slechts één van de omstandigheden is, zij het een algemeen voorkomende, die de aanleiding vormen voor dit soort ervaring.

Dr. Ring vervolgt:

Men moet de BDE eerder beschouwen als één van een familie van verwante mystieke ervaringen die we altijd hebben gehad, dan als een recente ontdekking van tegenwoordige onderzoekers die zijn begonnen de verschijnselen rond het sterven te onderzoeken.

Om de bewering dat (wat ik voorlopig blijf bestempelen als) de BDE algemeen voorkomt verder te ondersteunen, geven we ter overweging de samenvatting die door psychiater Stanley Dean werd opgesteld van de kenmerken van ‘ultrabewustzijn’, zoals hij het noemt, en de gevolgen ervan. ‘Ultrabewustzijn’ is een term die is bedacht door Dean, maar is bijna synoniem met een oudere, meer bekende term, kosmisch bewustzijn. Tussen haakjes, Deans samenvatting werd voor het eerst gepubliceerd in 1974, vóór de explosie van belangstelling in bijna-dood-verschijnselen. Hier is de lijst van Dean:

1. Het begint met een zich bewust worden van een verblindend licht dat de hersenen overspoelt en de geest vult. In het Oosten wordt het de ‘pracht van Brahma’ genoemd. Walt Whitman noemt het een onuitsprekelijk licht – ‘licht zeldzaam, onbeschrijfelijk, dat het licht zelf verlicht – alle tekens, beschrijvingen en talen te boven gaand’. Dante schrijft dat het ‘een mens in een god kan doen veranderen . . .’
2. Het individu baadt in emoties van energieke vreugde, vervoering, overwinning, grootsheid, eerbiedig ontzag en verwondering.
3. Er vindt een intellectuele verlichting plaats die onmogelijk is te beschrijven. In een intuïtieve flits is men zich bewust van de betekenis en de bedoeling van het heelal, een identificatie en versmelting met de schepping, de oneindigheid en onsterfelijkheid, een diepte voorbij de diepte van geopenbaarde betekenis – kortom, een begrip van het Overzelf dat zo almachtig is dat religie het heeft geïnterpreteerd als God . . .
4. Er is een gevoel van bovenzinnelijke liefde en mededogen voor alle levende wezens.
5. De angst voor de dood valt weg als een oude jas; fysiek en mentaal lijden verdwijnen. Er is een verhoging van mentale en fysieke kracht en activiteit, een verjonging en verlenging van het leven . . .
6. Er is een herwaardering van de materiële dingen in het leven, een versterkte waardering voor schoonheid, een besef van de relatieve onbelangrijkheid van rijkdom en overvloed, vergeleken met de schatten van het ultrabewuste.
7. Er is een buitengewone bezieling van het verstand, een onthulling van latent genie. Het is echter allesbehalve een passieve, droomachtige toestand; het kan een individu vermogens schenken die zo verreikend zijn dat ze de loop van de geschiedenis beïnvloeden.
8. Er is een gevoel van missie. De openbaring is zo roerend en diepzinnig dat het individu deze niet voor zichzelf kan houden, maar ertoe wordt bewogen haar met alle medemensen te delen.
9. Er vindt een charismatische verandering plaats in de persoonlijkheid – een innerlijke en uiterlijke straling, alsof men is geladen met een goddelijk geïnspireerde kracht, een magnetische kracht die anderen aantrekt en inspireert met onwankelbare trouw en geloof.
10. Er is een plotselinge of geleidelijke ontwikkeling van buitengewone paranormale gaven zoals herderziendheid, buitenzintuiglijke waarneming, telepathie, voorkennis, paranormale genezing, enz.²²⁴

Dr. Ring deelt mee:

Volgens de cijfers van George Gallup zijn er misschien wel acht miljoen volwassen Amerikanen die een BDE hebben gehad. Natuurlijk hebben we er geen idee van hoeveel mensen in de wereld dit soort ervaring al hebben gehad; het lijkt echter niet onredelijk aan te nemen dat ook miljoenen individuen buiten de Verenigde Staten een BDE hebben gehad. Hoe dan ook, nu de technologie om stervenden in het leven terug te roepen waarschijnlijk zal verbeteren en het gebruik ervan zich over de wereld zal verspreiden, is het heel aannemelijk dat ook miljoenen anderen zelf te weten zullen komen wat de mensen, die in dit boek staan beschreven, al weten.

Maar waar het om gaat is niet alleen dat miljoenen de BDE zelf zullen ervaren, maar ook hoe de BDE hen daarna zal transformeren. We hebben al diepgaand onderzocht hoe het leven en bewustzijn van mensen worden beïnvloed door een BDE, en door welke waarden hun gedrag dan wordt geleid. Om de planetaire invloed van deze veranderingen te kunnen waarderen, moeten we ons voorstellen dat deze zelfde gevolgen plaatsvinden in miljoenen levens over de hele wereld, ongeacht ras, religie, nationaliteit of cultuur.

Vanuit dit gezichtspunt kunnen we nu tenslotte de ruimere betekenis van de BDE onderscheiden. Zou het kunnen zijn dat mensen met een BDE – en anderen bij wie een soortgelijk ontwaken heeft plaatsgevonden – collectief een evolutionaire stoot vertegenwoordigen naar een hoger bewustzijn voor de mensheid als geheel? Zou het kunnen zijn dat de BDE een evolutionair mechanisme is waardoor individuen een zet krijgen naar het volgende stadium van menselijke ontwikkeling door het spirituele potentieel dat tevoren latent was te ontsluiten? Wanneer ze van de persoonlijkheid die ze voor hun BDE waren, veranderen in een meer liefhebbend en meedogend individu – zien we dan in feite in zulke mensen het prototype van een nieuwe verder gevorderde tak van de menselijke soort die tot manifestatie probeert te komen? Misschien niet langer homo sapiens, maar met een tendens tot wat John White homo noeticus heeft genoemd?²²⁵

Zegt De Geheime Leer iets over een nieuw mensenras? Hier zijn een aantal regels uit Deel 2, blz. 502-04:

. . . De occulte filosofie leert dat zelfs nu en onder onze ogen het vormen van het nieuwe ras en de nieuwe rassen wordt voorbereid, en dat de vormverandering in Amerika zal plaatsvinden en al in stilte is begonnen. Hoewel de Amerikanen van de Verenigde Staten nauwelijks driehonderd jaar geleden nog zuivere Angelsaksen waren, zijn ze al een afzonderlijk volk geworden en, tengevolge van een sterke vermenging van verschillende nationaliteiten en gemengde huwelijken, bijna een ras met een eigen aard, niet alleen mentaal, maar ook fysiek. . . . kortom de kiemen van het zesde onderras, en zullen over nog enkele honderden jaren ongetwijfeld de pioniers worden van het ras dat het huidige Europese of vijfde onderras moet opvolgen, met al de nieuwe kenmerken daarvan. Daarna zullen ze . . . beginnen met de voorbereidingen voor het zevende onderras; totdat tengevolge van rampen – de eerste reeks van de rampen die eens Europa moeten vernietigen en nog later het hele Indo-Europese ras (en die dus ook de beide Amerika’s zullen treffen), evenals de meeste landen die rechtstreeks met de grenzen van ons continent en zijn eilanden zijn verbonden – het zesde wortelras op het toneel van deze ronde zal zijn verschenen. Wanneer zal dit zijn? Wie weet het, behalve misschien de grote meesters van wijsheid, en ze zijn over dit onderwerp even zwijgzaam als de met sneeuw bedekte bergtoppen hoog boven hen. Het enige wat we weten is dat het zesde ras in stilte zal ontstaan; inderdaad zo ongemerkt dat de pioniers ervan – de merkwaardige kinderen die zullen opgroeien tot merkwaardige mannen en vrouwen – duizenden jaren lang zullen worden beschouwd als afwijkende spelingen van de natuur, abnormaliteiten in fysiek en mentaal opzicht. Dan zullen ze, terwijl hun aantal toeneemt en elke eeuw groter wordt, zich op een dag bewust worden dat ze in de meerderheid zijn. Dan zullen de tegenwoordige mensen langzamerhand worden beschouwd als uitzonderlijke bastaarden, totdat deze op hun beurt in beschaafde landen uitsterven, en alleen overleven in kleine groepen op eilanden – de bergtoppen van nu – waar ze zullen vegeteren, degeneren en tenslotte . . . zullen uitsterven . . .

Dit proces van voorbereiding voor het zesde grote ras moet voortduren tijdens het hele zesde en zevende onderras . . . Maar de laatste overblijfselen van het vijfde continent zullen pas enige tijd na de geboorte van het nieuwe ras verdwijnen, wanneer een andere en nieuwe woonplaats, het zesde continent, boven de nieuwe wateren aan het oppervlak van de bol zal zijn verschenen, om de nieuwe vreemdeling te ontvangen. . . . Toch zal het vijfde niet sterven, maar een tijd voortleven: het zal het nieuwe ras . . . overlappen . . . Het is dus de taak en het karma van de mensheid van de nieuwe wereld . . . om de zaden te zaaien voor een toekomstig, grootser en roemrijker ras dan alle die we nu kennen. De cyclussen van de stof zullen worden gevolgd door cyclussen van spiritualiteit en een volledig ontwikkeld denkvermogen. In overeenstemming met de wet dat geschiedenis en rassen parallel lopen, zal de meerderheid van de toekomstige mensheid bestaan uit roemrijke adepten.²²⁶

 

 

---

HPB: Het bijzondere leven en de invloed van Helena Blavatsky, blz. 521-31

© 2008  Theosophical University Press Agency
Daal en Bergselaan 68, 2565 AG Den Haag

---