Wat is de definitie van theosofie?*
*‘Question 50, What is the criterion of Theosophy?’, The Theosophical Forum, december 1895; W.Q. Judge, Echoes of the Orient, TUP, 2009, 2:379-80.
De fundamentele vraag: ‘Wat is de definitie van theosofie?’ vraagt om een antwoord. Kan de theosofie zich ontwikkelen en vorderingen maken zoals het met alle nieuwe uiteenzettingen van de waarheid gaat? Velen beschouwen de geschriften van HPB als de onfeilbare orakels van de theosofie. Maar na verloop van tijd zal kritiek zeker zijn werk doen. Daarom is het nodig om snel met een definitie te komen die veel ruimer, eenvoudiger en meer eenduidig is dan alle eerder gegeven omschrijvingen.
WQJ – Dit is in feite een verzoek om een dogmatische verklaring te formuleren en af te kondigen van wat volgens ons theosofie is. Dat wil zeggen om volledig te breken met de aard van de theosofische beweging, die gericht is op het vernietigen van dogmatisme. De kracht van theosofie ligt in het feit dat ze niet te definiëren is. Ze is de wijsheid van de goden, of van de natuur. Dit betekent dat de langzaam vorderende evolutie nieuwe waarheden en nieuwe aspecten van oude waarheden aan het licht zal brengen, waardoor dogma’s of ‘eenduidige definities’ absoluut worden vermeden. Als we een definitie van theosofie zouden maken en verkondigen, dan zou deze alleen de woorden bevatten van degenen die hebben meegewerkt aan het opstellen ervan, en niet voor iedereen acceptabel zijn. En als het mogelijk zou zijn dat iedereen haar zou accepteren, dan zou dat de ondergang van de beweging betekenen. Vandaar dat het antwoord op de vraag: ‘Wat is de definitie van theosofie?’ luidt dat ze afhangt van ieders begrip van de waarheid: ze kan dus niet precies worden gedefinieerd.
Als mensen de geschriften van HPB als de onfeilbare orakels van de theosofie beschouwen, gaan ze regelrecht tegen haar eigen woorden en de boeken zelf in; dat moeten mensen zijn die zelf niet kunnen nadenken en die niet veel invloed op de tijdgeest kunnen hebben.
Wat de Theosophical Society betreft, zodra ze een vaste definitie van theosofie geeft, zal ze het begin van haar ondergang markeren.
Aangezien theosofie het geheel van de waarheid over mens en natuur omvat, die nu bekend is of in de toekomst moet worden ontdekt, kan ze ‘zich ontwikkelen en vorderingen maken’, want met elke nieuwe waarheid wordt ze duidelijker. Maar de definities, dogma’s of geloofsovertuigingen die door de mens worden vastgelegd, zullen op geen enkel moment tot die waarheden worden gerekend.