Theosophical University Press Agency

Signatuur van het Goddelijke

Eén in essentie, uniek in vorm

Grace F. Knoche

Een korte kabbalistische verhandeling met als titel Sifra di-Tseniutha (Boek van Mysterie of Stilte)¹ bevat dit vers:

Zijn oog is altijd open en slaapt niet, want het houdt voortdurend de wacht.

Wie is dat? Bekend onder vele namen, is hij de eerste emanatie van het Oneindige en Grenzeloze al, God, de Godheid, Oude der Ouden, de Lankmoedige en Barmhartige, noem hem zoals u wilt, die in ontelbare cyclussen de kronkelende en vaak pijnlijke wegen volgde naar de toppen van volmaking – niet ter wille van eigen glorie, maar voor hen die in alle tijden ernaar streefden de weg te vinden naar vrede en naar het doel. Als de kroon of het toppunt van mededogen, sluimert hij niet, maar houdt een beschermend oog gericht op zijn hiërarchie in haar volle omvang, altijd waakzaam, opdat de beschermers van elk rijk de heilige richtlijnen blijven volgen van het evolutionaire doel. Hij is ‘onafgebroken werkzaam’, zoals Krishna zegt tegen Arjuna in de Bhagavad Gita:

Als ik niet onvermoeibaar werkzaam was, zouden alle mensen mijn voorbeeld volgen, O zoon van Pritha. Als ik geen handelingen verrichtte, zouden deze werelden vergaan. – 3:23-4

Het licht van duizend zonnen weegt niet op tegen de stralende pracht van het goddelijk mededogen dat uitgaat van hem die zich geheel heeft gewijd aan het doen ontwaken en verlichten van de mensheid. Dit is het ideaal van de kandidaat, nl. te worden als de Naamloze, wiens ‘oog altijd geopend is en die niet slaapt’, en die onvermoeibaar is in het beschermen van alle wezens. Uit hem komen, als takken van een boom, de wijzen en adepten uit alle tijden voort, die in ontvankelijke zielen de zaden van altruïsme en waarheidsliefde opwekken. Hun offer is voor ons een altijd duidelijke aansporing te ontwaken uit onze sluimer en de handschoen op te nemen die ons hoger zelf in de arena van het aardse bestaan heeft geworpen.

Velen die zich in deze tijd uit de beschutting en vertroosting van godsdienstige dogma’s hebben losgemaakt, voelen zich in een niemandsland, op drift en zonder kompas. Ze worden moedeloos en doordat ze het contact verliezen met hun innerlijke kracht, beroven ze zich van de hulp die hen het meest nabij is en die oplicht in de duisternis van hun wanhoop: het licht van hun eigen innerlijke god, bron van wijsheid en een gids.

Niets is van dit licht uitgesloten; het is zowel in de kern van het atoom als van de ster, want het is het licht van de Logos, het licht dat Gautama omhulde toen hij Boeddha werd, het licht dat door Jezus scheen en hem tot Christos maakte. De aanwezigheid onder ons van een van deze Lichtbrengers is het levende bewijs voor de waarheid dat, hoe ernstig onze karmische tegenspoeden ook mogen zijn, ze vergankelijk zijn vergeleken met het licht van het goddelijke dat voortdurend in de ziel schijnt. Naarmate we ons hart openen worden we ontvangers van zijn stralende kracht.

De hoopgevende gedachte die wij met iedereen zouden willen delen is deze: dat het licht van onze innerlijke godheid ons zo nabij is als we wensen. Maar om de zegening ervan te ontvangen, moeten we onszelf in zijn dienst stellen. Jacob Boehme begreep dat, hoewel het God is – of het ‘Grote Mysterie’, zoals hij het noemde – die de stoffelijke wereld moet uitstralen, wij, willen we meer ten volle deel hebben aan zijn glorie, bewust moeten streven naar het goddelijk niveau door ons te louteren en door eigen inspanning. ‘God moet mens worden, de mens moet God worden’, schreef hij drie eeuwen geleden en gaf daarmee uitdrukking aan zijn visie dat de goddelijke Tegenwoordigheid in alle wezens is en dat de mens dezelfde macht heeft om de duistere gangen van aardse verwarring te doordringen met het ‘helderste licht’.

Hoe vreemd dat deze prachtige waarheid de gramschap van de kerk moest opwekken. Misschien kwam dat omdat Boehme de verantwoordelijkheid voor wat ieder mens wordt, het verwezenlijken van zijn eigen potentiële goddelijkheid, niet legt bij God of de priester, maar bij elk mens afzonderlijk. Doordat zijn ziel zich spontaan ‘opende’, ‘zag’ hij achter en in het uiterlijke hoe de ‘verborgen geest’ zijn ‘innerlijke vorm’ manifesteert en zijn signatuur graveert in velerlei gestalten en vormen; ‘in de sterren en elementen, ook in de levende schepselen en tevens in bomen en planten’.²

Wanneer wij ons tot de natuur wenden en in gedachten de drijvende kracht naspeuren achter de caleidoscopische harmonie van haar structuur, voelen we de zekerheid dat wij allen verwant zijn, voortgekomen uit de Oneindigheid en dat toch ieder uniek is, een individu. Zelfs in ons uiterlijk dragen we de sporen van onze geestelijke, mentale en emotionele afkomst. Zoals er geen twee zebra’s zijn met een identiek streeppatroon, zo heeft ieder mens, identieke tweelingen inbegrepen, zijn eigen specifieke fysiologische kenmerken: vingerafdrukken, lijnen op handpalmen en voetzolen; hart- en hersengrafieken; stem- en spreekpatronen, enz. Elk deel van onze natuur draagt het stempel van onze ‘verborgen geest’, niet alleen op onze onzichtbare essentie die leven na leven intact blijft, maar ook op ons karakter dat op zijn beurt zijn sporen achterlaat op het lichaam.

Elk mens is een signatuur van het goddelijke, de vrucht van een eeuwenlange ontwikkeling van zijn unieke aard. De verwikkeling van de geest in allerlei vormen en de daaruit voortvloeiende druk op de stof-elementen om hun identiteit tot ontwikkeling te brengen, veroorzaakt de eeuwigdurende spanning tussen tegenstellingen: tussen geest en stof, licht en duisternis, activiteit en rust. Als er geen onafgebroken wisselwerking was tussen tegengestelde energieën, tussen de omlaagneigende krachten die ons aan wereldse belangen binden en de opwaarts gerichte energieën die ons tot de geest aantrekken, dan zou er geen beweging zijn, geen groei, geen mogelijkheid om vooruit te gaan.

Daar ligt de kern van het menselijk dilemma: hoe gaan we om met ons ‘uniek-zijn’ tegenover het ‘uniek-zijn’ van anderen, d.w.z. hoe ontwikkelen we onze eigen wezenlijke aard en respecteren we tegelijk het recht van anderen de hunne te ontplooien. Maar wat is het soms moeilijk onze ‘broeder lief te hebben’ als zijn ideeën en gedrag lijnrecht tegenover de onze staan. Als we menen dat we alleen met elkaar verwant zijn in onze goddelijke essentie, is dat een dwaling. Er is geen enkel atoom in het heelal dat niet een straal van het goddelijke belichaamt. Dat betekent dat elk deel van onze samengestelde natuur, hoe onontwikkeld ook, een uitdrukking is van het goddelijke. Als we voldoende liefhebben, richten we ons tot het hoogste in anderen vanuit het hoogste in onszelf. Een potentieel conflict wordt dan een opbouwende uitwisseling.

Boehme, die doordrong achter de uiterlijke natuur tot het ‘grootse geheime mysterie’, zag hoe de ‘essentie van alle essenties . . . tevoorschijn komt uit de Eeuwigheid in de Tijd, en weer uit de Tijd in de Eeuwigheid’ (Op.cit., 13 en ondertitel). Dat doet denken aan het samentrekken/uitdijen uit de kabbala en het uit- en inademen uit de hindoefilosofie, waarbij het grenzeloze uitspansel zich verdicht tot een enkel punt, en een heelal doorbreekt uit de duisternis in het licht van het zijn en worden. Na lange, lange tijd, als de cyclussen van stoffelijke belichaming aan hun doel hebben beantwoord door geestelijke rijkdom te verwerven uit ervaringen, is er een tot bloei komen van de essentie en een terugtrekking van de vorm, terwijl de Tijd opnieuw de Eeuwigheid, de Duur wordt. In dat proces ‘schijnt het licht van het goddelijke in en door alles’, en laat daarbij overal in het heelal zijn sporen achter terwijl het zijn families van godsvonken, monaden en atomen voortdrijft in steeds stoffelijker wordende sferen tijdens de ‘afdalende’ helft van zijn evolutionaire cyclus. Wanneer het diepste punt is bereikt en de verleiding om steeds dieper in de stof af te dalen is overwonnen, neemt de opwaarts voerende stroom de monadische levens mee in steeds geestelijker cyclussen van ervaring. Ten slotte worden alle opgenomen in de goddelijke Bron – het vele is opnieuw het Ene geworden.

Het is duidelijk dat er eeuwigheden nodig zijn om materie in geest om te zetten, om het ik-zelf te doen samensmelten met het universele zelf. Sir Edwin Arnold zei het zo: ‘de dauwdruppel glijdt in de glinsterende zee’.³ Niet voor altijd, want elk monadisch leven komt weer ‘ongeschonden’ uit het nirvana tevoorschijn ‘op de dag waarop de grote wet alle dingen opnieuw tot activiteit brengt’.⁴

Volgens de brahmaanse tijdtabellen, zoals die zijn vermeld in de Purana’s en andere heilige geschriften in India, is onze huidige wereldcyclus de ‘eerste van de tweede periode van het bestaan van Brahma’,⁵ en is de eerste helft van zijn leven verstreken. Dat is van grote betekenis, omdat moeder aarde en al haar kinderen leven en bewegen en hun bestaan hebben in het grotere leven van de goddelijke hiërarch – in dit geval Brahma (wiens levensduur wordt vermeld als 311.040.000.000.000 van onze jaren) – wat betekent dat wij mensen al zijn begonnen aan de opwaartse helft van onze eeuwenlange reis naar het volledig goddelijke. We worden niet langer, of we dat willen of niet, steeds verder meegevoerd in de stof, zoals noodzakelijk was tijdens de eerste helft van het bestaan van Brahma. Vanaf nu hebben we in ons streven naar de geest de evolutionaire stroom met ons, opwaarts en voorwaarts.

Op deze evolutionaire reis zijn we niet alleen, want onze innerlijke god, die onze inspiratie en bron van licht is, is in essentie één met de Naamloze, hij die altijd meedogend en beschermend handelt. Niet voordat de minste onder ons de keuze doet zich met het verheven offer van deze eenzame Wachter te vereenzelvigen, zal hij zijn zelfgekozen post verlaten, ‘omdat hij graag de weg wil wijzen naar dat gebied van vrijheid en licht’, aan allen die zich willen bevrijden uit de gevangenis van het zelfzuchtig doel.⁶

Met iedere levensvonk in de kosmos hebben wij de mogelijkheid gemeen uiteindelijk één te worden met dit heilige mysterie. De drang die een elektron ertoe aanzet zijn bestemming te bereiken, is geen andere dan de dynamische impuls die een kosmos geboren doet worden en een mens doet terugkeren naar de aarde om opnieuw het donkere woud van zijn natuur te bezielen met de vlam van een goddelijk bewustzijn.

‘Geboren uit de maan, kinderen van de zon, kroost van de sterren, en erfgenamen van de kosmische ruimten’,⁷ zijn wij en het grenzeloze één. In het licht van dit erfgoed, hebben onze medewerkers zich beziggehouden met de wonderen van mineralen, planten en dieren en ook met de mens en de kosmos – alle op zichzelf staande eenheden, maar die toch een symbiotische band hebben met de rijken erboven en eronder. Al ziet men de mens gewoonlijk als de kroon van het dierenrijk, in werkelijkheid zijn we een rijk op zich. Anders dan zij die achter ons komen, hebben wij, als we er slechts op meedogende en verstandige wijze gebruik van wilden maken, het vermogen onbeperkt te groeien in begrip, medeleven en zelfverlichting. Is er daarom niet onvermijdelijk een symbiose tussen ons en het rijk van de goden, waaraan we ons goddelijk denken en onze goddelijke geest ontlenen?

Verwijzingen

Broederschap

Grace F. Knoche

---