Theosophical University Press Agency

Eén enkele kaars aansteken

Andrew Rooke

Depressiviteit en angst komen veel voor in de westerse maatschappij. We voelen ons allemaal wel eens ongelukkig en gespannen, maar voor veel mensen kunnen zulke gevoelens overweldigend zijn en steeds weer terugkomen om hun leven te vergallen. Reorganisatie en onzekerheid op het werk, een te zware werkdruk, snelle veranderingen, onstabiele internationale omstandigheden, het vinden van een evenwicht tussen privé- en werkverplichtingen, tijdsdruk, nieuwe technologie, het hoge aantal echtscheidingen – wat voor praktische suggesties kunnen we geven aan mensen die gebukt gaan onder de stress van het tegenwoordige leven?

Natuurlijk hoeft stress niet alleen negatief te zijn. Het kan een middel zijn om groei te stimuleren. Zoals een bevriende pottenbakker eens zei: ‘Een aarden pot die in de zon staat zal altijd een aarden pot blijven. Maar hij moet door een witheet gloeiende oven zijn heengegaan om in porselein te veranderen.’ Een beetje stress is wel nodig om ons uit onze luie stoel te trekken. Stress lijkt een onvermijdelijk deel van het leven te zijn in de huidige cyclus waarin de mensheid collectief wordt uitgedaagd om vooruitgang te boeken.

De traditie van de hindoes vertelt ons dat we pas 5000 jaar op weg zijn binnen een cyclus van 432.000 jaar die het kali of ‘zwarte’ tijdperk wordt genoemd, en waarin de krachten van het materialisme heel sterk zijn. Het Vishnu Purana leert ons dat ervaringen zich in versneld tempo aan ons opdringen, dat het leven kort is vergeleken bij dat in andere cyclussen, en dat de ethische normen die door de meerderheid van de mensen tot uitdrukking worden gebracht in dit tijdperk van een nogal laag gehalte zijn. Is dat reden om te wanhopen? Nee! Want dit is de cyclus met de grootste kansen, waarin het verzet tegen spirituele waarden intens is en daarom aan onderzoekers van de mysteriën van het leven optimaal gelegenheid verschaft om te leren. ‘Je kunt je geestelijke spieren niet oefenen door tegen de lucht aan te duwen’, zei dezelfde vriend – maar hoe gaan we op een positieve manier om met de spanningen van het dagelijks leven?

We leven in een dualistisch heelal. Waar negatieve dingen zijn, moet ook een positief aspect bestaan. Laten we, waar we maar kunnen, proberen de lessen te leren die de harde werkelijkheid ons leert en proberen in harmonie te werken met de krachten van de natuur. Soms kan dit zoiets simpels zijn als een positief begin met iets te maken in plaats van zich te laten overweldigen door de duisternis van het moment – het is beter om één kaars aan te steken dan de duisternis te vervloeken. Als onze hogere natuur ons op weg stuurt op het pad van het leven, plaatst ze ons nooit in situaties die uitgaan boven onze beste vermogens om ermee om te gaan, en een paar vriendelijke woorden op het juiste moment kunnen iemand die lijdt de moed geven een beroep te doen op zijn innerlijke krachtbron wanneer hij wordt geconfronteerd met de uitdagingen waar het leven ons voor stelt.

We kunnen veel leren over hoe we met de stress van het leven kunnen omgaan van de ontmoeting die Katherine Tingley had met haar spirituele leraar in de heuvels van Darjeeling in India¹. Toen ze op de helling van een heuvel met elkaar praatten terwijl ze uitkeken over het bouwland van een boer, deed de leraar, naast vele andere waardevolle ideeën, de volgende suggesties:

Zuiverheid van denken: We kunnen gehuld gaan in het overpeinzen van spirituele onderwerpen zelfs wanneer onze handen zich bezighouden met de taken van alledag. Een van de leerlingen of chela’s van de leraar was bezig met het omploegen van een stuk land, en de meester zei dat die ossen die normaal gesproken de meest onhandelbare wezens zijn bij hem altijd volkomen rustig waren omdat ze waren gedompeld in de atmosfeer van zijn concentratie en spirituele gedachten. Verder moeten we niet in angst leven voor de ervaringen van het leven, maar blijmoedig het hoofd bieden aan de taken die op ons pad komen in plaats van te worden overweldigd door verafgelegen doelen. De leraar zei dat vreugde over het spirituele leven de atomen van ons lichaam werkelijk lichter kan maken!

Probeer je geen zorgen te maken: We moeten vechten tegen de neiging van ons alledaagse bewustzijn om zich door onze zorgen en angsten te laten deprimeren. De leraar van Blavatsky zei dat wanhoop en bezorgdheid onze lichaamsatomen tot ‘halverwege de dood’ kunnen brengen. ‘Maar ze kunnen ook worden bezield tot een soort onsterfelijkheid door het vuur van het goddelijke leven en worden afgestemd op de universele harmonie. Overal zouden mensen van die grote last van onnodige zaken kunnen worden verlost en zich kunnen gedragen zoals die jonge chela, als ze mentaal in evenwicht zouden zijn.’

Leef in het Nu: Denk aan de onmiddellijke momenten en seconden waaruit het pad van ons leven bestaat. Put de spirituele energie niet uit door je zorgen te maken over wat er veel verder op het pad zou kunnen gebeuren. In plaats daarvan zouden we ‘in ieder nieuw moment een stralende gedachte moeten toelaten en onverschillig staan tegenover de dag van morgen. Ieder ogenblik kan men, als men dat wil, de deur vinden naar werelden vol gouden kansen, de poort tot een glorieus pad dat zich uitstrekt tot in het onbeperkte eeuwige.’

Bereid je voor op de uitdagingen van de dag: In de vroege en heilige uren van de ochtend zouden we even de tijd moeten nemen om ons met ons hogere zelf te verbinden door een prachtige gedachte in onze geest vast te houden, en onszelf te herinneren aan onze opdracht om anderen te helpen, en na te denken over het overwinnen van de grootste moeilijkheden die ons wachten op de dag die vóór ons ligt. Op deze manier kunnen we ons koesteren in het zonlicht van de ziel voordat we ons met wereldse taken gaan bezighouden. De leraar merkte in het bijzonder op dat de eerste drie uur daglicht in dit opzicht een uitstekende gelegenheid bieden, omdat degene die bereid is op te staan met de opkomende zon en met de zon te werken ‘de medewerking krijgt van een kracht waarover hij maar weinig weet – het krachtige blauwe licht achter de zon’.

Breng tijd door in een natuurlijke omgeving: De natuur is de grote genezer wanneer afleidingen en spanningen van het dagelijkse leven zich aan ons opdringen. Als we wandelen in de stilte van het bos, naar de symfonie van de wind in de bladeren luisteren, in verwondering naar de sterren kijken, naar de muziek van de vogels luisteren, of op het strand wandelen langs het rustige ritmische uitvloeien van de golven, kunnen we onszelf bevrijden ‘van onze oude moe makende herinneringen en van alle problemen die eventueel zouden kunnen komen’, en ons eenmaken ‘met dat licht in de natuur’.

De boeddhistische traditie spreekt over de waarde van positieve gedachten om negatieve energie te neutraliseren. Als we er een gewoonte van maken om zodra er negatieve gedachten in ons opkomen mooie gedachten te gaan denken, zullen de eerste in zekere mate ten goede worden veranderd wanneer deze onvermijdelijk naar ons terugkeren. William Quan Judge noemde dit proces: ‘cyclische indrukken en het terugkeren van gedachten’. Ooit schreef hij aan een vriend die leed aan steeds terugkerende vlagen van onverklaarbare depressiviteit:

We kunnen alleen goede resultaten bereiken door de tegenovergestelde indrukken van slechte voort te brengen. . . . Dus, neem dit geval van moedeloosheid. Wat hij had moeten doen was, omdat het het terugkomen van een oude indruk was, zichzelf dwingen zich opgewekt te voelen, zelfs tegen zijn wil in, en . . . hij zou bij zichzelf een andere indruk hebben ingeprent, namelijk vreugde, zodat als deze moedeloosheid nog eens terugkomt, deze, in plaats van dezelfde kwaliteit en omvang te hebben, is veranderd door de indruk van vreugde of opgetogenheid, en de twee tegengestelden elkaar neutraliseren net als twee biljartballen elkaars beweging neutraliseren. . . . Je kunt zo’n gedachte niet in het niets laten oplossen als hij eenmaal is verschenen, maar als hij komt, roep dan iets anders op, roep blijmoedigheid op, wees goed voor iemand, en probeer vervolgens iemand anders die moedeloos is op te beuren, en je hebt de basis gelegd voor een andere indruk die tegelijkertijd zal terugkeren. Het maakt niet uit of je daar een dag of twee mee wacht. Het kan ook de volgende dag, of een paar dagen later zijn, want wanneer de oude cyclische indruk terugkeert, sleept deze de nieuwe met zich mee omdat ze er door associatie verwant mee is.
– Echoes of the Orient 1:500

Dit wijze advies lijkt in veel opzichten op de aanbevelingen van hedendaagse stresstherapeuten, onder wie zulke topfiguren als de Amerikaanse clown-dokter Patch Adams, die humor en vrolijkheid gebruikt om zijn patiënten te behandelen. In zowel zijn autobiografie² als in de film met Robin Williams, beschrijft Patch hoe hij zijn gevoel voor humor ontwikkelde om ziekten te genezen, eerst door zich als clown te verkleden tijdens zijn ronde langs de kinderen in het ziekenhuis, en later ook bij volwassenen. Jarenlang werkte hij in de armenwijken van Amerikaanse steden vanuit zijn eigen ziekenhuis en woning waar hij gratis medische behandeling bood aan iedereen die hulp nodig had. Hij was er trots op dat hij in dertig jaar tijd nog nooit iemand de behandeling in rekening had gebracht, en toch nooit honger had hoeven lijden! Hij heeft een ongewoon mengsel van goede humor, conventionele en alternatieve behandelwijzen, en onbaatzuchtige dienstbaarheid aan anderen, ontwikkeld dat de aandacht heeft getrokken van artsen in de hele wereld. Patch en zijn team van ‘clown-dokters’ hebben hun werkterrein uitgebreid tot probleemgebieden in de wereld, zoals Rusland, voormalige oostbloklanden en het door oorlog verwoeste Afghanistan, en zo brengt hij lachen als geneesmiddel in het leven van duizenden mensen.

Dr. Shane Yates en Patricia Cameron-Hill, twee van Australië’s toonaangevende management- en persoonlijkheidspedagogen, geven een aantal gezonde praktische adviezen over een positieve benadering bij de behandeling van stress, gebaseerd op modern medisch onderzoek en het werk van Patch Adams. Ze zien goede humor en een positieve benaderingswijze als de machtigste wapens in onze strijd tegen negatieve stress en ze geven enkele nuchtere adviezen: (1) Maak gebruik van humor door de gewoonte te ontwikkelen de grappige kant van iedere situatie te zien zodat je voor jezelf een luchthartige houding kunt ontwikkelen tegenover omstandigheden die je waarschijnlijk naar beneden zouden kunnen trekken. Het bekijken van grappige video’s/DVD’s, het luisteren naar komische programma’s, en het in gezelschap verkeren van goedgehumeurde mensen kan daarbij helpen. (2) Maak vrienden, en maak tijd vrij voor anderen: bel ze op, luister naar ze, praat over zaken van gemeenschappelijke interesse, maak er een gewoonte van om buiten jezelf te leven. Van het ondersteunen en het geven aan anderen gaat een grote genezende werking uit. (3) Wees gelukkig – openlijk! Voorzie jezelf van een stralende, vrolijke persoonlijkheid als je kan. Doe kleine vriendelijke dingetjes en sta altijd klaar om een helpende hand te bieden, misschien door een paar uur per week vrijwilligerswerk te doen. (4) Verander je denkpatronen: kijk aan het eind van elke dag naar je positieve verworvenheden in plaats van negatief tegen jezelf te praten. Gebeurtenissen geven vaak geen spanning vanuit zichzelf, maar de manier waarop we over onze ervaringen nadenken kan dat wel doen. (5) Blijf lichamelijk fit: ongetwijfeld kunnen we stress beter aan en kunnen we beter van het leven genieten en een meer positieve houding uitstralen als we ons fitter voelen. We kunnen bijvoorbeeld een eindje gaan wandelen met de hond, met de kinderen spelen, of driemaal per week gedurende twintig minuten een formeel fitness-programma volgen. Lichamelijke fitheid draagt ook bij aan een gezonde nachtrust, wat een ander essentieel aspect is van het omgaan met stress en depressiviteit.

Humor, een positieve houding, denken aan anderen – het schijnt dat mensen die deze houding hebben ten opzichte van hun werk en relaties geen last hebben van stress en burnout, terwijl anderen zich onder diezelfde druk verpletterd voelen. Het leven van Patch Adams zelf is daarvan een voorbeeld, waarin zich zowel op persoonlijk als professioneel gebied genoeg tragedies en uitdagingen hebben voorgedaan. Hij zet zijn werk nu voort door in de Verenigde Staten en elders ziekenhuizen te vestigen gebaseerd op de filosofie van vrolijkheid gecombineerd met medische behandelingen vanuit vele tradities. Laat ieder die door de grootsheid van de wijsheid-traditie van de mensheid is getroffen die ene kaars van positief denken in zijn of haar hart aansteken en de vlam op eigen manier aan anderen overdragen.

Noten

Artikelen over psychiatrie en psychologie

---