Werken met het weefsel van de natuur*
*Overgenomen uit Compass, de nieuwsbrief van de Britse Afdeling van de TS, winter 2004; meer informatie is beschikbaar op www.edenproject.com.
Is er iemand die niet, op stille momenten, in zijn of haar hart voelt dat de toekomst ligt in het samenwerken met het weefsel van de natuur? We zijn wezens. We wonen dan misschien in betonnen holen, en bedekken onszelf op een miljoen verschillende manieren, en praten over onze controle over alles wat we onderzoeken. Toch kan niets het feit verhullen dat we onderdeel zijn van de natuur, en onafscheidelijk ervan zijn. – Dr. Tony Kendle
Het Eden Project, nabij St. Austell in Cornwall, Engeland, is een liefdadig educatieve instelling voor wetenschappelijk onderzoek die gehuisvest is in een voormalige kleigroeve voor aardewerk, een lelijk litteken in het landschap dat nu een nieuw en mooi leven heeft verworven. Haar opdracht luidt: ‘het bevorderen van begrip en een verantwoord beheer van de essentiële relatie tussen planten, mensen en levensbronnen, voor een duurzame toekomst voor iedereen’.
Dr. Kendle, een van de oprichters, beschrijft het als ‘de locatie waar we onze wederzijdse afhankelijkheid met planten onderzoeken . . . Het is geen pretpark, het gaat over serieuze aangelegenheden. Het is bedoeld om optimistisch te zijn, om te vieren wat goed en positief is aan mogelijke toekomstscenario’s, om ons te inspireren om de wereld op een frisse manier te onderzoeken.’ Ergens anders zegt hij:
Het is waar dat mensen veel problemen in de wereld hebben veroorzaakt, maar er zijn ook plaatsen waar we met de natuur in harmonie hebben geleefd zonder haar volledig te vernietigen, en soms met een gunstig resultaat. Aan veel van de uitdagingen die vóór ons liggen kan alleen door de mensen die daar aanwezig zijn het hoofd worden geboden, niet door ervan weg te lopen. Er zijn al gemeenschappen die begonnen zijn stappen te ondernemen om doeltreffende beheerders van de wereld te zijn. Het Eden Project dient om een voorbeeld te zijn voor deze stappen.
We zijn hier ook om te laten zien dat bewustzijn van het milieu gaat over de kwaliteit van het leven, op alle niveaus. Het ‘milieu’ omschrijft op een korte manier zaken die ons op duizenden manieren dagelijks beïnvloeden, van het voedsel dat we eten en de kleren die we dragen tot het weer waar we van genieten of dat ons tegenzit. Onze wereld beter leren begrijpen, en de rol die wij erin spelen, betekent ook plezier hebben, niet een grijze-wollen-sokken-leven leiden. Het gaat om het genieten van de natuurlijke en door mensen gemaakte schoonheid en rijkdom van andere landen dan waar wij wonen.
De bodem van de groeve heeft een transformatie ondergaan en wordt nu bezet door twee gigantische biodomen, unieke kassen waar respectievelijk de omstandigheden in een regenwoud en in het Middellandse-Zeegebied worden gecreëerd. Binnen zijn planten en bomen die bij deze klimaatzones passen, terwijl het landschap buiten is beplant met een diversiteit aan bomen, struiken en groenten vanuit de hele wereld, waarvan er vele uit zaden zijn gekweekt. In totaal zijn er meer dan 100.000 planten, die ongeveer 5.000 soorten vertegenwoordigen. De temperatuur en vochtigheid in de biodomen worden beheerst door gebruik te maken van groene energie. Er is ook een geïntegreerd ziektebestrijdingssysteem, dat gebruikmaakt van biologische methoden met behulp van vogels, kikkers, hagedissen, en nuttige insecten.
Wanneer we door de bossen en plantages lopen, wordt de wederzijdse relatie tussen planten en onszelf duidelijk. We gaan bijvoorbeeld beseffen dat de aardappel uit de Andes – die in zijn thuisland voorkomt in het zwart, oranje, donkerrood, gestreept, en met knobbelige en gladde vormen – nog steeds wordt gebruikt in teeltprogramma’s voor het produceren van ziektebestendige oogsten, en dat het maken van frieten en chips de lokale bevolking een inkomen en economische stabiliteit bezorgen.
Of neem bijvoorbeeld koffie of cacao – deze oogsten hebben schaduw nodig, en door het verbouwen ervan onder bomen zoals de Prunus Africana (gebruikt om prostaatkanker te behandelen) ontstaat een gelaagd productiesysteem. Als de bomen groter worden, wordt de tuin opnieuw een productief oogstbos; en dat is goed voor de lokale bevolking, de economie en het land. Dichter bij huis, in het gematigde biodoom, vinden we de zonnebloem – oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika – die voedsel, brandstof en kleurstof levert. In Europa associëren we de zonnebloem met het Middellandse-Zeegebied, maar het op grote schaal commercieel verbouwen gebeurt vooral in Argentinië, Oekraïne, en Rusland waar zonnebloemolie voor het eerst commercieel werd gecultiveerd. De zaden verschaffen eiwitrijk voedsel en margarine, en worden gebruikt bij de productie van verf, medicijnen, cosmetica en plastic. Het overblijvende voedsel van de zaden dient als veevoer, en de schorsen en wortels kunnen worden gebruikt als brandstof om de olie eruit te winnen.
Maar daar houdt het niet op. Eden is niet een geïsoleerde wereld; het is diepgeworteld in de plaatselijke gemeenschap van Cornwall. Het beoogt mensen bijeen te brengen en ze aan te sporen tot actie, om ‘de gedachte te versterken dat idealistisch niet hetzelfde als naïef hoeft te zijn.’ Zoals Tim Smit, die het project opzette, opmerkt:
We willen dat jullie hier vertrekken met het gevoel dat het een groot verschil voor de wereld zou kunnen betekenen als we allemaal zouden samenwerken. In een wereld van -ismen en -ologieën, en met een zó verfijnde deskundigheid dat alleen experts het kunnen begrijpen, hebben we wetenschappers, kunstenaars en ingenieurs bijeengebracht om een karakteristieke cultuur te vormen, die de mogelijkheden van de toekomst tot leven brengen op een manier die we allemaal kunnen begrijpen.
Dit fascinerende project laat ons duidelijk zien dat we deel uitmaken van een geheel dat door dezelfde natuurwetten wordt beheerst, en dat onze toekomst is verzekerd zolang we bereid zijn om medewerkers van de natuur te zijn.