Theosophical University Press Agency

Het ontwikkelen van de heldenziel

Ingrid Van Mater

Er is in de mens een aangeboren wijsheid die altijd heeft bestaan, met als centraal thema dat het goddelijke de stuwende kracht is achter de groei en evolutie van alle wezens. Onze bestemming als mens is om voortdurend te evolueren en te veranderen, waarbij we geleidelijk ons goddelijk potentieel ontvouwen door middel van verschillende aspecten van onze ingewikkelde natuur.

In het begin van de 20ste eeuw streefde Katherine Tingley dit ideaal na door het oprichten van de Raja Yoga School in Point Loma, Californië, die ten doel had de ‘koninklijke vereniging’ van alle vermogens tot stand te brengen en de universele broederschap als werkelijk bestaand feit te bevorderen, om zodoende enkele diepere innerlijke dimensies te doen ontwaken. Deze veelomvattende benadering vervulde de kernbetekenis van het woord educatie [van e, voort, en ducere, leiden] en wat zij bij kinderen tevoorschijn kon brengen trok drie decennia lang de aandacht van opvoeders uit de hele wereld.

Op jeugdige leeftijd werd, naast het gewone leerplan, dat ook atletiek omvatte, alle gelegenheid gegeven voor het gaan waarderen en leren van kunsten en vele handvaardigheden, voor het kennis nemen van wijze voorschriften uit vele tradities en het genieten van de schoonheid en het wonder van de natuur. Met het oog op de karaktervorming kreeg iedere leerling dagelijkse karweitjes te doen, waarin de nadruk werd gelegd op concentratie en een houding van hulpvaardigheid. Katherine Tingley geloofde in het zaaien van gedachtezaden, die de ziel zouden voeden, voordat het verstand zou domineren en de geest, die voor het kind zo nabij is, zou verhullen, in het besef dat deze gedachtezaden zich op hun eigen tijd en op hun eigen wijze zouden ontwikkelen, overeenkomstig de ware aard van het kind. Kinderen bezitten een spiritualiteit die uitgaat boven iedere religie. Wat zij nodig hebben is aanmoediging van hun natuurlijke geneigdheid tot universele waarheid, in plaats van beperkende interpretaties die hun intuïtieve gevoelens en aangeboren geloof in zichzelf doen afzwakken.

Plato zei dat het bij de opvoeding gaat om een juiste training in de kinderkamer. In het licht van reïncarnatie en karma krijgen we een nieuwe kijk op kinderen en kunnen we inzien dat de kinderstaat zijn rol moet spelen in het universele plan. Kinderen zijn ervaren zielen in jonge lichamen; ze weerspiegelen de geestelijke wereld waaruit ze pas te voorschijn zijn gekomen, en brengen karaktertrekken, vermogens en karmische omstandigheden mee, die zij in vorige levens hebben geschapen.

Als ouders en onderwijzers zich bewust waren van het grote potentieel van ieder kind en van de achtergrond van ervaring uit andere incarnaties, zou dit een groot verschil maken. Experimenten hebben het Pygmalioneffect bevestigd: kinderen neigen ertoe de verwachtingen van een volwassene te overtreffen of te beschamen. Wanneer de leraar of ouder in hen gelooft, zijn de resultaten bijna altijd goed; dit geeft een kind een gevoel van eigenwaarde en gemotiveerdheid. Vooroordelen van een volwassene zijn navenant schadelijk. Ook in de omgang tussen volwassenen is innerlijk vertrouwen voor beide partijen heilzaam, wanneer men gelooft in de essentiële integriteit van de ziel.

Een belangrijk boek, Education for Character: How Our Schools Can Teach Respect and Responsibility, van Thomas Lickona¹, vertelt over succesvolle programma’s, uitgevoerd in veel scholen in Canada en de Verenigde Staten, die ethiek gebruiken om wederzijds vertrouwen tussen leraren en leerlingen te ontwikkelen. Verder bespreekt het: ‘Hoe scholen respect kunnen leren, verantwoordelijkheid, hard werken, mededogen en andere waarden die zo dringend nodig zijn in de hedendaagse samenleving.’ De schrijver verwijst naar gewoonten van het denken, van het hart en bij het handelen, die tezamen morele volwassenheid tot stand brengen. Kinderen leren hoe te beoordelen wat goed is – ‘zelfs onder druk van buitenaf en van verleiding van binnenuit’ (blz. 51). Eén leraar zei het als volgt: ‘Wij moeten van onszelf geven en niet alleen onze leerstof.’ Dr. Lickona legt de nadruk op de betekenis van het leveren van goed werk en het in praktijk brengen van zelfdiscipline.

Een ander belangrijk boek dat de weg opent naar een meer zinvolle benadering van het leven is De Aquarius Samenzwering van Marilyn Ferguson, een heldere samenvatting van de paradigmaverschuiving in het werelddenken, van het kennen via de hersenen als geheel en van transpersoonlijke opvoeding. Sommige van de ideeën die zij voorlegt zijn door leraren opgenomen in de vernieuwingsprogramma’s van hun school. Over onderwijs schrijft zij: ‘Het is hoog tijd dat wij ons bevrijden van gehechtheid aan oude vormen en de vlucht van de bevrijde menselijke geest vergemakkelijken.’ Het is ongetwijfeld nodig ‘stereotypen te doorbreken’. Van bijzonder belang zijn sommige van haar vergelijkingen van het oude met het nieuwe:

OUD	Leren als product, een bestemming.
NIEUW	Leren als proces, een reis.
OUD	Nadruk op het analytische denken van de linker-hersenhelft.
NIEUW	Het rationele denken van de linker-hersenhelft aanvullen met holistische, niet-rechtlijnige en intuïtieve strategieën.
OUD	Onderwijs als training voor bepaalde kundigheden of voor een specifieke functie.
NIEUW	Onderwijs gezien als een levenslang proces, slechts zijdelings verband houdend met scholen.
	– blz. 198-9

Mogelijkheden voor nieuwe wegen om het bewustzijn op te vatten en te verruimen zijn onbeperkt. De media zijn een machtig middel voor communicatie en ondanks de negatieve berichtgeving via ontluisterende en gewelddadige beelden zijn er ook, als tegenpool, creatieve en diepzinnige programma’s die het denken verheffen en het gebied van kennis voor zowel oud als jong verruimen. Veel voortreffelijke personen zijn bij dit werk betrokken, zoals de filmmaker David Puttnam ‘die in de macht van de film gelooft om ons te leren en te inspireren,’ en zij doen een beroep op die ‘diepe kern van fatsoen in de mens’ (interview met Bill Moyers, A World of Ideas, 1989).

Een dieper inzicht in onze menselijke bestemming en in de wonderen van ons heelal beginnen hier en daar duidelijk een positieve uitwerking te krijgen. Joseph Campbell heeft in zijn reeks interviews door Bill Moyers over mythen een onuitwisbare indruk op het wereldbewustzijn achtergelaten en duizenden mensen aan het denken gezet en hun gedachtewereld verdiept. Zijn belangstelling voor de mythologie van verschillende landen richtte zich eerst op het vinden van gemeenschappelijke thema’s in de mythen van de wereld, waarbij hij wijst op een constante behoefte in de menselijke psyche zich te concentreren op hoge beginselen. . . . Onze technologie, met al haar uitingen, is niet voldoende. We moeten vertrouwen op onze intuïtie, ons ware wezen’ (The Power of Myth, blz. xiv).² Hij verraste de wereld met zijn visie en diepe inzicht. De held in mythen symboliseert volgens hem ‘ons vermogen de redeloze barbaar in ons te beheersen. . . . Het uiteindelijke doel van de zoektocht moet zijn . . . het vermogen om anderen van dienst te kunnen zijn’ (blz. xiv-xv). Kort voor Campbell stierf vroeg Bill Moyers hem of hij nog vasthield aan zijn ideeën over de toekomst, zoals hij die eerder tegenover hem had geuit, ‘dat we op dit moment deelnemen aan een van de allergrootste sprongen van de menselijke geest naar kennis, niet alleen van de uitwendige natuur, maar ook van ons eigen diep-innerlijke mysterie’. Na een ogenblik antwoordde hij: ‘De grootste van alle tijden.’ (Eng. blz. xviii; Ned. blz. 11.)

Ieder van ons die, als heldenziel, gedurende vele eeuwen dit ‘dal van lering voor de ziel’ heeft bezocht en weer verlaten, vergaart geleidelijk wijsheid, als we proberen het mysterie van ons raadselachtige zelf te onthullen. Vanuit dit innerlijke standpunt is ontwikkeling een voortgaande ervaring van zelf-overstijging, met steeds ruimere horizonnen van begrip, waarbij we het edele wezen worden dat we in ons hart zijn. Telkens als we ons wijden aan het helpen van anderen, hoe onbetekenend dit ook mag lijken, dragen we ons deel bij aan de kracht van onbaatzuchtigheid in de wereld en aan het algemene welzijn van de mensheid.

Verwijzingen

Sociaal/maatschappelijk: onderwijs

Artikelen van Ingrid Van Mater

---