De storm trotseren
Nhilde Davidson
Hoe blijft men optimistisch en innerlijk rustig, zelfs onder de meest benauwende omstandigheden, in een wereld die gebukt gaat onder verdriet en lijden? We hebben allemaal wel eens mensen ontmoet, die zware ontberingen en persoonlijke rampen op een opmerkelijk opgewekte manier hebben overleefd. Wat is het dat hen in staat stelt hun gevoel voor humor te behouden en vriendelijk te blijven denken over het leven en over hun medemensen? Wijzen, heilanden, filosofen van alle tijden hebben verklaard dat deugdzaamheid, altruïsme en het goddelijke als een voortdurende aanwezigheid in gedachten houden, maken dat aan lijden een einde komt. Moedige woorden – maar hoe kan zuiver ethische en intellectuele activiteit lichamelijke pijn of geestelijk lijden verzachten?
We zien het leven vanuit onszelf als middelpunt – uiterlijke gebeurtenissen zullen altijd worden beoordeeld op basis van de gevolgen zoals wij die ondergaan. We worden ons pas bewust van de dingen als ze onder onze aandacht komen. Bewustzijn is synoniem met denken. Op ieder willekeurig moment kunnen we denken wat we willen. Met de beste wil van de wereld kan een onderwijzer een kind dat zit te dromen niet bereiken – onze innerlijke gebieden zijn vol van gedachten die we zelf vormen. Hoe we denken bepaalt wat we tot ons bewustzijn laten doordringen en verder wat we toelaten tot het egocentrische gebied van onze gewaarwording.
De meesten van ons hebben ervaren dat, als we sterk in iets geïnteresseerd zijn en we ons op iets bepaalds concentreren, een zeurende pijn niet meer wordt gevoeld en hinderlijke geluiden niet worden gehoord, dat de tijd wordt vergeten – de ziel heeft feitelijk de controle overgenomen. Biofeedback-experimenten hebben aangetoond dat ‘geest boven stof’, een fysisch axioma is met therapeutische toepassingen. Maar de kwaliteit van onze gedachten is belangrijk – wij worden wat we tot onze geest toelaten: ‘want zoals hij in zijn hart denkt, zo is hij’ (Spreuken 23:7).*
*Deze uitspraak is ontleend aan de Engelse bijbelvertaling. In de Nederlandse bijbelvertaling staat : ‘Hij is door en door berekenend’.
Geestelijke tradities bevestigen dat zuiverheid van denken ons helpt ons te bevrijden van aardse zorgen. In de dagelijkse gang van zaken is het moeilijk zich voor te stellen dat in het vuur van het moment een filosofische abstractie zou kunnen helpen en toch schijnt het antwoord te liggen in de woorden ‘zich voor te stellen’. Waaraan we denken kan onze waarnemingen veranderen, en in onze waarnemingen heeft het lijden zijn wortels. Wat aangenaam is kunnen we accepteren, maar als aan onze verlangens niet wordt voldaan lijden we. Een belangrijke stap is datgene te veranderen wat ons nuttig toeschijnt voor onszelf. De kracht van degenen die tegenslagen opgewekt te boven komen, berust op hun levensbeschouwing. Het feit dat ze worden gekweld schijnt geen invloed uit te oefenen op hun innerlijk gevoel van welzijn. Persoonlijk gemak is evenmin een factor: veel mensen met ernstige persoonlijke problemen doorstaan de ergste beproevingen en zijn toch in staat anderen, die net zo beproefd worden, te helpen, ook als dat hun eigen lijden nog vergroot. De bron van hun zachtmoedige verdraagzaamheid ligt in hun innerlijk leven – dat deel van het leven dat meestal voor anderen onzichtbaar blijft.
Een oprecht vertrouwen dat de dingen goed zijn zoals ze zijn speelt een grote rol. Als we ertoe komen alle omstandigheden te accepteren als zaken waarom we zelf hebben gevraagd (wellicht niet bewust, maar door de karmische keuze die we voor dit leven deden), wordt een last van onze schouders genomen. Voor diegenen die niet in reïncarnatie of karma geloven is vertrouwen de voortdurende kracht, ontleend aan innerlijke reserves, dat een optimistische kijk op het uiteindelijke resultaat mogelijk maakt. Door de verantwoordelijkheid voor ons leven te aanvaarden, verdwijnt het gevoel van hulpeloosheid. De enige overweging wordt dan hoe we met de huidige situatie op de beste manier moeten omgaan. Als we een uitdaging het hoofd bieden en dat met succes bekronen geeft dat een wonderlijk gevoel iets te hebben bereikt.
Zichzelf vergeten en zich bekommeren om het welzijn van anderen is heel belangrijk. Het denken kan op zeer reële wijze worden gericht, waardoor het dingen van buiten negeert. Als de aandacht wordt afgeleid van het ik en zijn zorgen, zullen de pijnen en het verdriet van het persoonlijk zelf verminderen, tot we er weer aandacht aan schenken. Gedachten, een voor een, gaan voorbij, maar kunnen tezamen constructief of destructief zijn. Het wonderlijke is dat de mensheid en wij persoonlijk uiteindelijk de goede invloed ondergaan van altruïstische gedachten en daden.
Het is dus het denken waarin de oorsprong van ons handelen ligt en waar de besluitvorming uiteindelijk plaatsvindt. Het brein is een machtig instrument als het op de juiste manier wordt gebruikt en ieder van ons kan zich geleidelijk denkgewoonten vormen die zegenrijk zijn. Een van de eigenschappen van de geopenbaarde wereld is de polariteit; daaruit moet volgen dat waar sprake is van onheil er ook heil moet zijn.
U hebt geen beproevingen te doorstaan die niet voor mensen te dragen zijn. En God is trouw en zal niet toestaan dat u boven uw krachten wordt beproefd: hij geeft u mét de beproeving ook de uitweg, zodat u haar kunt doorstaan. – 1 Kor. 10:13
Om ‘de uitweg’ te kunnen vinden, lijkt ‘geest boven de stof’ een sleutel te zijn.
Als men een man ziet, onbevreesd voor gevaar, vrij van begeerten, gelukkig bij tegenslag, beheerst in tumult en lachend bij al die dingen die in het algemeen begeerd of gevreesd worden, moet iedereen erkennen dat dit door niets anders kan zijn veroorzaakt dan door een goddelijke straal die een stoffelijk lichaam beïnvloedt.
– Seneca