Duisternis zichtbaar gemaakt
Douglas A. Russell
Depressie is een woord dat voor velen bepaalde gevoelens of herinneringen van afschuw met zich brengt, terwijl het voor anderen een abstract begrip is. Voor diegenen van ons die een depressie persoonlijk hebben ervaren, hetzij een acute of een chronische, een lichte of zware, of die nauw met iemand waren verbonden die aan deze schrikaanjagende ziekte lijdt, is het boekje van William Styron: Darkness Visible: A Memoir of Madness,* een welkome vriend. Voor de anderen, die met de gevolgen van een depressie onbekend zijn, kan het een mooi geschreven werk zijn, dat de ogen opent voor de benauwende ervaringen die een grote meerderheid van de mensen, direct of indirect, op een of ander niveau van hun leven ondergaan.
*Random House, New York, 1990, 85 blz.
William Styron is een bekend Amerikaans schrijver. Hij ontving de Pulitzerprijs voor zijn roman Confessions of Nat Turner, en werd voor veel van zijn andere geschriften onderscheiden. Hij bracht zijn kunnen volledig tot uitdrukking in dit boekje, dat oorspronkelijk was opgezet als een lezing, daarna werd uitgebreid tot een groter tijdschriftartikel en ten slotte werd gepresenteerd als Darkness Visible. Misschien komt het omdat het boek zo persoonlijk is, zo intiem autobiografisch dat het zoveel gevoel en begrip met zich brengt.
Nu en dan hebben we het voorrecht, via de pen van iemand die diep was gedompeld in een ervaring die leven en gezondheid bedreigde en die erin slaagt de weg naar het licht en de werkelijkheid te hervinden, iets meer dan slechts een glimp van die reis te ontvangen. Dit is een van die gelegenheden. Het verhaal van de heer Styron over zijn gang omlaag naar een diepe depressie, die grensde aan zelfdoding, en zijn strijd tijdens zijn terugkeer naar een volledige, actieve deelname aan een evenwichtig, dragelijk, dagelijks bestaan is meer dan alleen een goedgeschreven boek. De invloed ervan overtreft verre zijn uitdrukkingsmogelijkheden en woordkeuze.
Men krijgt de gelegenheid de ziekte die bekend staat als depressie te leren begrijpen. Men kan zijn inzicht verdiepen in het gruwelijke en pijnlijke gevoel van hopeloosheid dat de slachtoffers ondergaan. Het wordt duidelijk dat depressie noch het gevolg is van moedwil, noch van een karakterfout. Men ontdekt dat het een medisch probleem is, in alle opzichten even ernstig als kanker of diabetes. Vaak is het ook levensbedreigend.
Men zou kunnen denken dat zo'n beschouwing van nature deprimerend moet zijn. Dat is ze niet. Het heeft een opwekkende invloed enig begrip van het probleem te verwerven. Het is verwarmend een gevoel van medeleven te krijgen, niet slechts sympathie – of in sommige gevallen afkeer, teleurstelling en onverdraagzaamheid – jegens hen die erdoor worden gekweld. De wereld en de mensen om me heen zijn niet meer dezelfde sinds ik Darkness Visible las. Wat belangrijker is, het heeft mij geholpen mezelf beter te begrijpen en geleerd een minder hard standpunt in te nemen als het gaat om wat goed en niet goed is in mijzelf en anderen.
Ik zou mij nooit door de geringste vrees of wanhoop laten overvallen maar zou, als ik door de mist de weg en het doel niet kan zien, eenvoudig gaan zitten en wachten; ik zou de mist niet toestaan mij te doen denken dat er geen weg is en dat ik die niet kan vinden. De mist moet optrekken.
– William Q. Judge, Brieven die me hebben geholpen, 2:3