Theosophical University Press Agency

De polsslag van het heelal

I.M. Oderberg

Het heelal lijkt op een reusachtige en ingewikkelde verzameling van dingen en processen, een eindeloze verscheidenheid van evoluerende levensvormen, die we waarnemen als afzonderlijke entiteiten en die energieën tot uitdrukking brengen die hen voortbrachten en voortstuwden. De kringloop van de planeten en van de zon, van het zonnestelsel rondom een centrum in de Melkweg, de ontdekking van melkwegstelsels, het nieuwe denkbeeld van ‘stringen’ van atomaire deeltjes in het klein en ‘kosmische stringen’ van clusters van melkwegen in het groot, wijzen er echter alle op dat er slechts één levenskracht aan het werk is in de hele kenbare ruimte. Men zou die de ‘polsslag’ van het heelal kunnen noemen. De oude Chinezen noemden deze levenskracht qi* en zeiden dat qi, omdat het alles heeft ‘geschapen’, daarin verblijft en het onderhoudt.

*Vroeger gespeld als ch’i, uitgesproken als ‘tsjie’, en geboren uit licht, naar men zei.

In het algemeen richt onze aandacht zich op dingen die we als afzonderlijke objecten zien, los van elkaar, behalve wanneer het denken verbanden construeert – alsof de ruimte zonder die dingen leeg zou zijn. Maar we beginnen de wereld en haar schepselen nu te zien als delen van een heelheid, niet als een heelal waar we uit zouden kunnen stappen en dat we van buitenaf kunnen waarnemen. We proberen de samenhang te vinden tussen alle schakels van de keten van wezens.

Dr. P.C.W. Davies zegt:

In het dagelijks leven zien we overal om ons heen de werking van krachten. De zwaartekracht leidt planeten in hun beweging en veroorzaakt de getijden van de zeeën. Elektrische krachten openbaren zich bij onweer. Mechanische krachten drijven onze machines en ons eigen lichaam aan. Waar we ook om ons heen zien, overal is de stof onderhevig aan krachten van een of andere aard, voortkomend uit een veelheid van bronnen . . .

Het is in deze tijd gebruikelijk met de gedachte te spelen dat alle krachten een gemeenschappelijke oorsprong hebben in één enkele ‘superkracht’ die zich alleen bij ultrahoge energieën openbaart.¹

We zien inderdaad nergens dat deze krachten met elkaar wedijveren alsof ze geen verband met elkaar houden. Als we onze aandacht richten op details, zien we over het hoofd wat ze tot een geheel maakt, zoals het beeld van een bos vervaagt als we naar de afzonderlijke bomen kijken. Door het besef dat de bewoners van onze planeet met elkaar zijn verbonden in een levend geheel, worden we ons ervan bewust dat we verantwoordelijk zijn voor elkaar en voor het milieu, dat we verbeteren of vernietigen, waardoor we uiteindelijk alle wezens die daarvan afhankelijk zijn ten goede of ten kwade beïnvloeden. Buiten de aarde zijn er elektromagnetische krachten die de planeten met elkaar verbinden terwijl ze zich bewegen in het krachtveld van de zon. Daarom zijn alle individuele levens binnen dat veld opgenomen in het veel grotere krachtveld van het melkwegstelsel en nog verder, en verbonden in een kosmische gemeenschap.

De drang om te bestaan en te groeien werkt door middel van het evolutieproces, wat wil zeggen het uit een latente toestand tevoorschijn brengen van potentiële eigenschappen die wachten op de juiste omstandigheden om zich te manifesteren en objectief te functioneren. Een bloem ontwikkelt zich van zaad tot knop en opent zich daarna in volle schoonheid van vorm en kleur, maar de essentie blijft verborgen en ontastbaar. De vormen van de dingen zijn belichamingen van bewustzijn – de x-factor die ervaring opdoet door middel van de vormen. We kunnen nooit de volledige ontwikkeling van een soort nagaan door alleen overblijfselen van het skelet te bestuderen. Het inwonende leven schept onafgebroken: sterren worden geboren en verzamelen de moedersubstantie uit de ruimte, die wacht op de terugkeer van de geestelijke vonken om een reeks van processen op gang te brengen. S. Bhattacharjee zegt: ‘De Natuur kan alles uit zichzelf, maar in het begin moet een of andere macht het in werking stellen.’² Wat zette de Big Bang in werking?

Een heelal is opgebouwd uit een veelheid van delen en energieën en werkt als een eenheid, zoals een gebouw afhankelijk is van zijn fundering. Maar wat is de zin van dit alles? Is ons eigen vertrouwde heelal inderdaad ontstaan uit niets, uit een vacuüm? Als het vacuüm uit deeltjes bestond in een toestand van rust, d.w.z. inactief, dan was het niet een echt vacuüm en zou het niet met niets kunnen worden aangeduid. Hoe kunnen we zeggen dat natuurwetten, en een orde die het leven in stand houdt, plotseling zijn ontstaan op het moment dat ons heelal werd geboren, terwijl er daarvoor geen orde en wetten bestonden, maar alleen onafhankelijke, onsamenhangende, rustende deeltjes? Wie of wat begon plotseling een activiteit overeenkomstig tevoren niet-bestaande ‘wetten’ en ‘organisatie’, tenzij die er vanaf het begin waren en deel uitmaakten van de latere bestanddelen van het heelal? Kan er een organisatie ontstaan zonder een of andere organisator?

Al kan ons eindig denkvermogen de oneindigheid van de ruimte niet omvatten, we kunnen wel de logische noodzaak ervan inzien, want als er werkelijk een begrenzing is, zoals diegenen verzekeren die ruimtelijke oneindigheid ontkennen, wat is er dan aan de andere kant van de omheining die zij als grens stellen?

Van alle mogelijke spectra van golflengten en frequenties kennen we slechts een heel klein deel van het spectrum van de stof. Als we de mogelijkheid onder ogen zien van het bestaan van andere spectra van energieën die de ruimte vullen en een onbeperkte verscheidenheid van potentiële eigenschappen bezitten, dan is het gemakkelijker om in te zien hoe een bepaald iets of voorval uit een ander spectrum, een heelal – een zonnestelsel, planeet, of planeetbewoner – binnen de grenzen van ons eigen stofspectrum tot aanzijn kan brengen. Voor ons zou het lijken alsof zich iets uit het niets openbaart.

Dr. Edward Harrison, professor in de natuurkunde en de astronomie aan de Universiteit van Massachusetts, koos voor zijn Masks of the Universe als thema ‘dat het heelal waarin we leven, of menen te leven, voornamelijk een wereld is van eigen makelij. De achterliggende gedachte berust op het onderscheid tussen Heelal en heelallen. Het is een eenvoudige gedachte met vergaande consequenties.’

Het Heelal is alles. Wat het in wezen is, los van onze wisselende opvattingen, zullen we nooit weten. Het Heelal is alomvattend en omvat ook ons; wij zijn een deel of een aspect van het Heelal, dat ervaring opdoet en over zichzelf nadenkt . . .

Wat is het Heelal? . . . Het is de oudste vraag, waarop Socrates op zijn ironische manier antwoordde, ‘Ik weet niets behalve het feit van mijn onwetendheid.’ Ik kan me geen beter antwoord voorstellen.³

Dr. Harrison geeft de oude Griekse opvatting weer dat het ‘heelal bestaat uit aarde, lucht, vuur en water’. Hij doet dat zonder zich er rekenschap van te geven wat de Grieken met deze termen bedoelden; sommige geleerden voeren aan dat ze veeleer betrekking hebben op de essentie van deze elementen dan op de vorm die ze op aarde aannemen. Hij vergelijkt de Griekse opvatting met die van Augustinus: het heelal is ‘het Woord van God’, en ook met dat van de moderne wetenschappers: ‘Het is niets meer dan een dans van atomen en golfbewegingen.’ Prof. Harrison stelt de nadrukkelijke vraag: ‘Wat is het werkelijke Heelal?’ Na de soorten heelallen te hebben opgesomd waarvan men in vroegere tijden meende dat ze het heelal waren – vanaf de animistische zienswijze van primitieve volkeren tot de op een machine lijkende constructie van Newtons fysica en Einsteins idee van de ruimte – komt hij tot de uiteindelijke vraag van de onkenbaarheid van een grenzeloos Heelal van kleinere heelallen: ‘Is dit God?’

We denken dat we weten, als we niet beseffen dat we niet weten. De mogelijkheid van kennis heeft haar wortels in de grond van ongeleerde onwetendheid, wat een andere manier is om de derde wet* te formuleren. Uiteindelijk, buiten alle systemen om, bevindt zich het Heelal in een wolk van onbekendheid. Door liefde kan het gevat en vastgehouden worden.⁴

*De derde wet van de thermodynamica zegt dat de energieën van het heelal uitgeput raken zoals een horloge of klok afloopt. Deze wet heeft betrekking op entropie (de beschikbaarheid van energie om arbeid te verrichten).

Zo hebben dichters, kunstenaars, componisten, zieners en anderen zich hun ‘heelal’ voorgesteld en, waarschijnlijk zonder het te weten, hun masker gezet op het gezicht van het Heelal.

Prof. Harrison wijst op een werkelijkheid achter de maskers van het Heelal. Als wij niet kunnen doordringen achter die maskers, als gevolg van de beperkingen van ons waarnemings- en denkvermogen, kunnen we toch door ervaring toegang verkrijgen tot dat wat die maskers draagt. Sinds onheuglijke tijden is er gezegd dat er gebieden zijn in onze menselijke natuur die getraind kunnen en moeten worden als we het innerlijke aspect van het leven en het Zijn willen leren kennen.

In wetenschappelijke kringen erkent men in toenemende mate de eenheid van de ruimte. In de eerste week van mei 1984 werd er in het Fermi National Accelerator Laboratory een conferentie gehouden die werd bijgewoond door meer dan 200 wetenschappers uit de hele wereld, die gespecialiseerd waren in de deeltjesfysica en de astrofysica. De onlangs gepubliceerde verslagen onder de titel: Inner Space/Outer Space: The Interface between Cosmology and Particle Physics bevatten negentig zeer technische toespraken. De conferentie vond haar oorsprong in het feit dat astrofysici tot de erkenning zijn gekomen dat recente ontdekkingen en theorieën van kernfysici nieuw licht werpen op hun eigen onderzoek. ‘Neutronenfysica en astrofysica zijn duidelijk met elkaar verweven.’⁵ Hun onderzoek gaat over wat zich afspeelde in de eerste paar microseconden volgend op de Big Bang, de oorspronkelijke explosie van ons heelal voordat het zich uitzette tot wat we nu waarnemen. De uitgevers die de conferentie organiseerden vragen aan het einde van hun verslag:

Een van de meest belovende benaderingen tot unificatie van alle krachten schijnt te gaan via extra ruimtelijke dimensies. Aan een terrein dat nog in zijn kinderschoenen staat, voegt de kosmologie met extra dimensie nog een raadselachtig, zij het misschien verwant feit aan onze lijst toe: waarom zijn alle ruimtelijke dimensies, op drie na, zo klein? De superstring kosmologie opent een doos van Pandora van nieuwe problemen – vanwaar kwam de geometrie, was er oorspronkelijk enkelvoudigheid?⁶

De vele dimensies zijn teruggebracht tot tien of negen, en er zijn onderzoekers die ze hopen te reduceren tot ons vertrouwde drietal.

Recente wetenschappelijke onderzoekingen en hun spectaculaire resultaten hebben de deur geopend tot een hele reeks nieuwe opvattingen over deeltjes en subdeeltjes en hun talloze samenstellende delen. Eén wetenschapper heeft dit alles de microkosmos genoemd, het kleine heelal, een term die al heel lang werd gebruikt voor de mens. Het kleine weerspiegelt het grote en het grote het kleine, wat wijst op een universeel plan of patroon dat van toepassing is op het hele scala van openbaring, vanaf het nietigste dat we kunnen vinden tot het grootste dat we kunnen waarnemen. Door alles schijnt beslist een draad-zelf te lopen, een sutratman, om het Sanskrietwoord te gebruiken, want hoe kan er anders zo’n uniformiteit bestaan – een algemeen patroon – als dat niet het geval was?

H.P. Blavatsky zegt dat er in het Oneindige een komen en gaan is van heelallen, grote en kleine, met al hun samenstellende delen. Het leven heeft zich overal op verschillende manieren geopenbaard, en als we het zien als energie, dan is die scheppend en onderhoudend want, zoals ze het op welsprekende wijze uitdrukt in haar Geheime Leer (1:669): ‘De wereld van vorm en bestaan – van goden tot mensen, van werelden tot atomen, van een ster tot een nachtpitje, van de zon tot de levenswarmte van het meest onbetekenende organisme – is een enorme keten, waarvan de schakels alle verbonden zijn.’

Verwijzingen

Kosmologie

Broederschap

Artikelen van I.M. Oderberg

---