Karmische gevolgen en het bardo
Ik vraag me af of u een ogenblik de prozaïsche zaken van het leven kunt vergeten en werkelijk voelt of beseft dat u eens ergens verantwoording moet afleggen voor alles wat u bent, dat wil zeggen voor alles wat u heeft gedaan, gevoeld en bent geweest – karmische verantwoordelijkheid!
De meesten van ons zien dat wel in en aanvaarden het als een filosofische stelling, maar we hebben het niet in ons bewustzijn opgenomen als een serieuze werkelijkheid waarmee we elk moment, iedere dag, ons leven lang te maken hebben. We zouden dan veel voorzichtiger zijn dan we zijn, niet alleen met onze gevoelens en gedachten, maar natuurlijk ook met onze daden. Alles wat we doen vormt niet alleen ons karakter en verandert daardoor ons hele toekomstige lot, maar het beïnvloedt ook anderen en die anderen zullen daardoor op ons reageren. Actie en reactie: de belangrijkste wet van de natuur. Dat is de betekenis van karma: de leer van de gevolgen; ethisch gesproken de leer van verantwoordelijkheid. Wat u zaait zult u oogsten, niet iets anders. Het is bedroevend dat men denkt te kunnen doen wat men wil omdat men dat graag doet of omdat men bang is of te laf iets anders te doen, en meent zich alles te kunnen veroorloven! Nooit en te nimmer. Men zal de rekening tot de laatste cent moeten betalen.
Het gaat niet alleen om wat u overkomt. Als uw hart ooit is geraakt door de heilige vlam van medelijden, van mededogen, beseft u dat alles wat u denkt of voelt op een of andere dag tot een daad leidt, en die daad zal anderen beïnvloeden, hen helpen of kwaad doen. En u bent daarvoor verantwoordelijk, niemand anders. En u zult de prijs moeten betalen; ja zelfs al zou u naar de uiteinden van de aarde vliegen, niets kan u behoeden voor de gevolgen die eruit voortvloeien.
Dezelfde wet zorgt er ook voor dat elke vriendelijke, meelevende daad, elke gedachte aan anderen, iedere hartenklop uit mededogen met anderen zijn heilige beloning krijgt, niet alleen nu, in de dankbaarheid van anderen, niet alleen door hun huidige vriendschap, hoe oprecht en hartelijk ook, maar zelfs in toekomstige levens, want er is sympathie ontstaan tussen die anderen en uzelf. Sympathie is iets moois! Het is een van de dingen in ons leven die het niet alleen draaglijk maken, maar het glans verlenen.
Geen mens is menselijker, denk ik, dan wanneer hij iets doet uit een opwelling van mededogen, of nalaat iets te doen omdat de stem van barmhartigheid hem dat influistert. Zo iemand is een waarachtig mens en zijn leven is prachtig. Zijn loon wacht hem in het bardo, zoals de Tibetanen zeggen. Denk nooit dat u aan de gevolgen van uw gedachten, gevoelens en daden kunt ontkomen. Deze waarheid is verloren gegaan in het moderne leven; en de verschrikkingen die we in de wereld om ons heen zien, hebben gezien, of zullen zien, hadden nooit plaatsgehad, zullen nooit plaatsvinden, als de mens maar één keer overtuigd kon worden van de waarheid, in de geestelijke en stoffelijke wereld: dat u verantwoordelijk bent, dat de wetten en gewoonten van de natuur u aansprakelijk houden voor alles wat u doet, dat wil zeggen alles wat u denkt en voelt en in daden omzet. De weegschaal van de natuur kan men niet bedriegen.
Bardo is een woord dat ‘tussen twee’ betekent, dat wil zeggen tussen het einde van dit leven of wat we de dood noemen, en het begin van de volgende belichaming of incarnatie. Het slaat op alle dingen die gebeuren tussen de laatste lichamelijke ademtocht van het ene leven en de eerste lichamelijke ademtocht van het volgende leven, alles daartussenin: de astrale wereld, de kamaloka en het devachan.
De ware leer van de Tibetanen over het bardo is gelijk aan de onze, want hij kwam uit dezelfde bron; maar de Tibetaanse praktijken in verband met de leer van het bardo zijn niet de onze. Deze gebruiken kwamen van de oorspronkelijke Bhöns die tot het boeddhisme werden bekeerd, en zijn vaak zwarte magie. Toch zou het onjuist zijn ze zwarte magie te noemen zoals de Tibetanen ze nu toepassen, want het motief is goed.
Wat zijn deze gebruiken? Wanneer men denkt dat iemand stervende is of op de rand van de dood verkeert, roept men lama’s aan zijn bed die bij hem gaan zitten en hem toefluisteren, hem zeggen goede moed te hebben, niet bang te zijn en zijn gedachten zuiver te houden. En dan leggen ze hem uit wat er allemaal met hem gebeurt als hij sterft. Dat zijn gebruiken die wij niet onderschrijven omdat ze de heengaande ziel beïnvloeden; niet noodzakelijkerwijs ongunstig, maar haar beïnvloeden omdat ze de gedachten in een bepaalde richting sturen in plaats van het karma van het afgelopen leven de kans te geven zijn eigen balans van laatste gedachten op te maken.
In feite vindt men iets dergelijks in de meer orthodoxe christelijke kerken. De dominee of de priester komt aan het bed van de stervende, spreekt woorden van troost en doet andere dingen – en dat beïnvloedt allemaal het denken van de stervende. Als de stervende een eenvoudige ziel is, gemakkelijk iets aanneemt en zijn leven lang een volgeling van de kerk was en erin gelooft, zal er waarschijnlijk geen grote schade worden aangericht.
Ik wijs alleen erop dat de Tibetanen niet de enigen zijn die zulke gebruiken kennen vóór het sterven, om de ziel op haar weg te begeleiden, zoals ze het uitdrukken! Het is veel beter dat niet te doen! Laat karma, laat de stem van de stilte spreken. Laat het magische vervlechten van gedachten en gevoelens in het weefsel van het bewustzijn ongestoord en stil zijn gang gaan. De barmhartige natuur zorgt overal voor en het is voor die laatste heilige ogenblikken van het vertrekkende bewustzijn oneindig veel beter volkomen stilte te bewaren.
Zorg dus dat er aan het bed van een stervende geen harde geluiden zijn en niet wordt gehuild. Laat er volstrekte stilte en een sfeer van vrede heersen. Dat getuigt van diepe sympathie en begrip. Als de tijd komt dat u sterft, zult u zich dit herinneren en misschien dankbaar zijn dat degenen die u omringen de laatste ogenblikken die u heeft niet verstoren.