Beschaving is gebaseerd op het denken
Het denken is de drijvende kracht in de mens. Het beheerst zelfs de emoties en kan die in bedwang houden, en hoewel gedachten soms door gevoelens worden opgeroepen, zijn ze volgens mij op de hogere gebieden één. De wereld waarin we leven is een wereld van mensen die denken en voelen en als de wereld slecht is komt dat omdat onze gedachten en gevoelens haar zo hebben gemaakt. Als de menselijke omstandigheden disharmonisch zijn, soms zelfs diabolisch, wanneer bruut geweld de plaats inneemt van rede en rechtvaardigheid, komt dat omdat onze gedachten ze zo hebben gemaakt.
Ideeën beheersen het handelen. Daarin ligt de oorzaak van de onrust in de wereld waarin we leven, en haar remedie. Als iemand zich wil verbeteren, doet hij dat door allereerst zijn denken te veranderen; hij begint door anders te voelen. Het is de enige blijvende manier, want het betekent een verandering van het karakter. Als u een twist wilt voorkomen, moet u aan het werk gaan vóór de twist dreigt uit te breken. Als u probeert in een ruzie tussen twee mensen tussenbeide te komen, loopt u niet alleen de kans uzelf te schaden, maar ontstaat er een ruzie tussen drie mensen. Een ruzie eindigt niet door naar de ruziemakers te gaan en een preek te houden. Als u dat doet treft u hen niet waar ze gevoelig zijn en verandert u niets in hen; het doet geen beroep op hun denken of gevoelens. U heeft slechts lapmiddelen geprobeerd.
Laat hen inzien dat ze nog slechter handelen dan vechtende dieren, want dieren zijn redeloos en hebben geen gezond verstand zoals wij. Doe een beroep op hen met ideeën; roep gedachten op. Breng in hun geest een nieuwe stroom van gedachten en gevoelens. Dan beginnen ze te beseffen dat men met grof geweld geen einde kan maken aan een ruzie, want dat betekent alleen dat degene die er het slechtst afkwam zijn tijd afwacht om te kijken of hij het van de ander met grof geweld kan winnen. Ze zullen gaan inzien dat men oorlogen niet kan laten ophouden door oorlog te voeren om aan oorlog een einde te maken. Dat is nog nooit gelukt en zal ook nooit lukken, want het is een verkeerde tactiek en ook dwaas.
Elke beschaving is gebaseerd op het denken; als u een beschaving wilt veranderen moet u het algemeen aanvaarde denken veranderen door nieuwe gedachten. Wat is een uitvinding? Een gedachte. Wat is literatuur? Wat zijn filosofie, religie, wetenschap? Gedachten. Waaruit bestaat het maatschappelijk bestel waarin we leven? Uit gedachten. Elke organisatie in de hedendaagse wereld is gebaseerd op het denken van maatschappelijke, politieke, filosofische, religieuze en wetenschappelijke aard. Negen van de tien groeperingen begonnen in het denken van één mens en hebben zich daarna verbreid. In de bladzijden van de geschiedenis zien we de hoogst rampzalige gevolgen van gedachten. Wat is oorlog? Niet alleen het gevolg van het denken, maar het denken zelf. Mensen vechten om denkbeelden, gedachten. Om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen moeten we beginnen vóór de volgende uitbreekt – beginnen door een nieuwe gedachtestroom in de wereld te brengen.
Deze waarheden zijn zo eenvoudig dat we ze over het hoofd zien, ze niet in ons opnemen en verwerken. Het zijn ideeën die de wereld wakker schudden. Door ideeën wordt de wereld gevormd. Ideeën vernietigen de mensen en de wereld van de mens. Kijk maar naar de geschiedenis. Let eens op de verbazingwekkende gevolgen van bewegingen die misschien met een handvol ernstige mensen zijn begonnen. Jarenlang werken, preken en zwoegen ze schijnbaar zonder resultaat. Maar dan, om een of andere merkwaardige reden, slaat het idee plotseling aan en verspreidt het zich als een lopend vuur. Soms krijgen ideeën op de meest wonderlijke manier vat op mensen.
Wat waren de kruistochten, die mensen huis en haard en alles wat hun dierbaar was deden verlaten om ver weg in een vreemd en onbekend land tegen de heidenen te vechten? Die tienduizenden mensen verzamelden zich vanuit heel Europa om een idee. En nog merkwaardiger: wat was dat verbazingwekkende en fascinerende idee dat zelfs de gedachten en verbeelding van kleine kinderen erdoor werden gegrepen? Heeft u nooit gehoord van de kinderkruistocht? Uit Duitsland en wat nu België en Nederland is, uit Frankrijk en Zwitserland, tot in Zuid-Frankrijk en Italië begonnen kinderen plotseling op te staan – jongens en meisjes, van kleuters tot dertien- en veertienjarigen – ze gingen op weg bij tienduizenden tot de hoofdwegen zwart zagen van hun marcherende voeten. Ze liepen honderden kilometers, stierven onderweg bij duizenden en werden door monsters van mensen afschuwelijk behandeld en uitgebuit. Hoe die gedachte is ontstaan weet niemand. In verschillende landen kwam bij kinderen plotseling de gedachte op: ‘We willen gaan vechten, we willen het Heilige Graf beschermen.’ Stel u voor, kinderen die zo praten! Ze hadden het natuurlijk van hun ouders: maar let op het psychologische effect – waardoor elk gezin werd geteisterd en overal enkele kinderen werden meegevoerd. De moeders en vaders konden ze niet tegenhouden. Zo slopen ze ’s nachts weg. Ze liepen langs achterweggetjes en zijpaden naar de grote hoofdwegen, die troepen hulpeloze kinderen die naar het zuiden trokken, steeds verder naar het zuiden! En dat allemaal om een idee, een gedachte!
Wat was de gedachte achter die wonderlijke tarantella, die het best is beschreven door Spaanse en Italiaanse historici – vooral die uit Italië? Om onverklaarbare reden kwamen volwassen mensen plotseling op het idee dat ze moesten dansen en ze begonnen te dansen; dansten maar door tot ze uitgeput of bewusteloos neervielen. Ze konden niet ophouden met zingen en dansen, alleen en in groepen, hele streken, hele districten – een psychisch verschijnsel, een gedachte, een idee.
De tegenwoordige gedachtewereld van de mens wordt beheerst door net zo’n onzinnig, psychisch verschijnsel. Mensen hebben de gedachte opgevat dat het onmogelijk is een nieuwe wereldoorlog te voorkomen. Dat geloven ze werkelijk. Het is een van de redenen dat het zal gebeuren als het gezonde verstand niet de boventoon gaat voeren in ons denken. Hoe ontstaat een oorlog en wat houdt die gaande? Het denken. Wat maakt een einde aan een oorlog? Het denken: een verandering van de gedachten van de mens; want door zijn gedachten te veranderen, verandert men zijn hart, men verandert zijn leven en dus zijn beschaving. Als er een oorlog uitbreekt, komt dat omdat mensen deze met hun denken hebben teweeggebracht. Hun denken wekt gevoelens op. Hun gevoelens wekken afgunst en angst. Slechte gedachten worden gevolgd door gelijksoortige gedachten. Men kan vuur niet doven met vuur. Men kan een oorlog niet beëindigen door oorlog. Dit is zo eenvoudig als het abc. Gedachten zoals deze gaan ongemerkt aan ons voorbij omdat we er zo aan gewend zijn en toch bevatten ze het geheim van alle goed en kwaad. Het leven van een mens wordt door zijn gedachten in iets moois veranderd; hij kan door zijn denken ook naar de hel gaan of aan de galg komen. Gedachten maken van een mens een heer of een boerenkinkel. Door gedachten wordt iemand een held of een lafaard. Het zijn gedachten die vergevensgezindheid wekken of haat uitdragen.
Deze feiten waren aanleiding tot het stichten van de Theosophical Society: een poging de gedachten van mensen ten goede en voor betere zaken te veranderen; om inspirerende en weldadige ideeën in het denken van de individuele man en vrouw op te wekken. Waarom trekken theosofen niet allemaal eropuit om voedselpakketten aan de hongerigen uit te delen en zieken en stervenden te bezoeken? Velen van ons doen dit en hebben het gedaan. Maar ons voornaamste werk in het leven is proberen armoede uit te bannen en niet te dokteren aan de noden van de armen; dat zal geleidelijk tot stand komen door het denken van de mens te veranderen, waardoor onze beschaving een verlichte beschaving wordt. Dat is een van de edele doeleinden die we nastreven. Er bestaat geen ander werk dat verstrekkender is dan dit. Het gaat tot de wortel van de dingen, in plaats van enkel pleister en zalf op de zwerende wonden te doen. En op een nog hoger plan is ons werk mensen te doen inzien wat er individueel in hen besloten ligt: krachten, eigenschappen, vermogens, waarvan de meeste mensen tegenwoordig geen vermoeden hebben. Toch zijn ze er.
De titanische intellecten, de grootste figuren die ooit hebben geleefd, hebben bewezen waartoe het menselijk denken in staat is; en ieder normaal mens heeft dezelfde mogelijkheden in zich. Een deel van het werk van de Theosophical Society is het geloof in die dingen te doen herleven, zodat in de mens het verlangen ontstaat zich van binnenuit te ontwikkelen, wakker te roepen wat in hem besloten ligt en edeler en verhevener te worden. In wat voor wereld zullen we dan leven! Gedachten en gevoelens die op die gedachten volgen zullen dat tot stand brengen. Dan zal inderdaad de christus, die elke dag van ons leven in ons wordt gekruisigd, van het kruis opstaan, ons eigen wezen, het lichaam van ieder mens, en zijn brein binnengaan, zijn leven verlichten en zijn gedrag tegenover zijn medemensen veranderen. Als u de mensen ertoe kunt brengen alleen al in deze ene gedachte te geloven en innerlijk de waarde ervan te beseffen, zou dat een universele ‘bekering’ – een ‘ommekeer’, een omwenteling – van ons denken en ons hart teweegbrengen naar de levende christus in ons, de levende boeddha!