Hoofdstuk 19
Grote wijzen en de kosmische hiërarchie
Er is waarschijnlijk geen enkele lering van de esoterische traditie die zo direct aanspreekt als het idee dat er nu in de wereld grote wijzen of zieners bestaan. In het denken van de meeste mensen is er een intuïtie dat er in de wereld mensen moeten zijn met een veel verhevener geestelijk vermogen en veel verder ontwikkelde intellectuele kracht dan gewone mensen. Zij die hierover voor het eerst horen, denken onmiddellijk aan die schitterende figuren zoals Gautama de Boeddha, Jezus de Syrische avatara, Apollonius van Tiana, Lao-Tse, Krishna, Sankaracharya, enz., en bij velen is de eerste reactie: Als zulke grote figuren eerder in de wereld hebben bestaan, waarom zouden ze dan niet opnieuw bestaan?
Wie zijn deze lichtende figuren die, hoewel in het ene of andere ras geboren, feitelijk niet tot een bepaalde menselijke groep behoren maar de kinderen van de mensheid zijn? Ze zijn in vroegere tijden de gidsen en beschermers van de mensheid geweest en zijn nu de bijna onbekende leiders en inspirators van de mensheid; en zij hebben al de grote wereldreligies, filosofieën en wetenschappen gesticht. En zoals in vroegere eeuwen, vormen ze een broederschap waarvan de gelederen van tijd tot tijd door hun edelste discipelen of chela’s worden versterkt, wanneer deze door training en innerlijke groei geschikt worden om zich bij de broederschap aan te sluiten.
In de theosofie worden deze grote figuren nu de oudere broeders genoemd, de meesters, en misschien wel het meest aangeduid met het Sanskrietwoord mahatma’s, dat ‘grote zelven’ betekent, wat hen, althans filosofisch gezien, adequaat beschrijft.
Het geeft een enorme bemoediging en ook een spirituele en intellectuele stimulans te weten dat de mensheid niet aan zijn lot wordt overgelaten om blindelings rond te dolen langs de paden van het leven, zonder leiding en onderricht. Omdat het universum bestaat uit hiërarchieën van belichaamd bewustzijn, van het goddelijke omlaag naar het fysieke, moet men deze grote wijzen eenvoudig zien als de onvermijdelijke vertegenwoordigers van de werkingen van de universele logoïsche wijsheid die overal en in alles doordringt. Verder is het feit dat deze mahatma’s mensen zijn, die hun hoog spirituele en intellectuele status hebben bereikt door innerlijke groei, een eeuwige bron van inspiratie voor gewone mensen, want we zien dadelijk dat ieder mens die de Weg volgt precies dezelfde kansen heeft om te bereiken wat zij hebben bereikt. Door deze verbazingwekkende weg trouw te volgen, niet ontmoedigd door de vele fouten die onvermijdelijk zijn, en met een ontembare moed die door niets kan worden afgeschrikt, worden mensen na verloop van tijd grote zieners of mahatma’s. Zijn ze dan goden? Kosmische geesten? Nee. Ze zijn mensen die ‘één’ zijn geworden met hun eigen geestelijke natuur.
Deze wijzen worden soms de beschermmuur genoemd, want zij vormen in feite een levende, geestelijke en intellectuele ‘muur’ om de mensheid te beschermen tegen alle mogelijke onheilen die de mens zelf door onwetendheid en domheid niet kan afwenden of tenietdoen. Toch is die bescherming altijd strikt in overeenstemming met het heersende karma van de mensheid, waar zelfs de grote wijzen evenmin iets tegen kunnen doen als tegen elke andere natuurwet. Ze zijn de volkomen loyale dienaren van de universele moeder in haar spirituele, oorzakelijke functies. Ze helpen de mensen, ze inspireren en beschermen hen wanneer ze maar kunnen, en op zo’n manier als hun diepgaande kennis van de karmische keten van oorzaak en gevolg waarin de mensheid verstrikt is geraakt het hun toestaat. Zodoende dienen ze de mensheid waarboven ze als oudere broeders en gidsen staan.
‘Diamanten hart’ is een technische term uit de oude mysteriën die vaak wordt gebruikt als men over deze mahatma’s spreekt; en deze heeft zijn bijzondere en symbolische betekenis, daar hij hun kristalheldere bewustzijn uitdrukt, dat alles in de wereld weerkaatst: het weerkaatst de ellende in de wereld, het neemt de menselijke roep om hulp in zich op en geeft die weer; het weerspiegelt even helder de opkomende buddhische luister in het hart van elke worstelende mensenziel op aarde; maar is toch even hard als diamant voor alle roepstemmen van de persoonlijkheid, en in de eerste plaats van de eigen persoonlijke natuur van de mahatma – want juist omdat zij mensen zijn hebben ze hun persoonlijke natuur, hoewel die bij hen een gewillig en gehoorzaam werktuig is, en niet zoals bij de meeste mensen de overheersende en wrede meester.
Ze zijn broeders, mensen met een groot hart, en voelen dus min of meer zoals mensen voelen, met een diep begrip voor wat menselijke tekortkomingen zijn, en hebben daarom een menselijk hart dat door mededogen wordt bewogen. Zij weten ook dat, als daartoe aanleiding is, het nodig is krachtig op te treden en richting te geven; ze kennen de waarde van een vriendelijke waarschuwing, misschien gegeven in woorden die streng schijnen voor het zelfzuchtige persoonlijke hart van degene die de mahatma probeert te helpen.
De meesters bestaan in verschillende graden van hun vorderingen en macht op de hiërarchische schaal, en staan toch als groep of broederschap op de laagste trap van de verheven spirituele hiërarchie van intelligenties die begint bij de mens – bij de mahatma’s – en eindigt bij de zonnegoden. In feite is deze hiërarchie even uitgebreid als het melkwegstelsel, en strekt zich zelfs daarachter eeuwig uit.
. . . . . . . . .
In China was het eens de gewoonte de menselijke menigte in drie klassen te verdelen: lagere mensen, gewone mensen en hogere mensen. De hogere mensen zijn de wereldleraren, die zo verheven waren dat vele soorten legenden zich om hun levens hebben geweven, die soms vermeldden dat hemelse geesten of engelen of lagere goden (de legenden verschillen al naar het volk waarin deze Groten verschenen) hun ontvangenis of hun geboorte op aarde vol verwondering aankondigden; of dat zwanen een lieflijke melodie zongen, en de komst van een goddelijk wezen aankondigden; soms werd gezegd dat heel de natuur bij hun komst van vreugde trilde, terwijl de grote moeder van de mensen zelf, de machtige aarde, in de hevigheid van haar gevoel door middel van aardbevingen in beweging kwam. Men zegt dat ze tijdens hun leven soms werden verleid door boze machten en dat ze aan deze verleidingen weerstand hebben geboden; maar in alle gevallen brachten ze hun leven op aarde door met werken van weldadigheid, en verkondigden aan hun medemensen een verheven leer, en vóór hun heengaan naar innerlijke werelden trainden ze discipelen om hen op te volgen in het verspreiden van de vreugdevolle boodschappen die opnieuw aan de wereld waren gegeven.
Ook vertellen legenden ons soms hoe zij ‘doden opwekten’, misdadigers tot inzicht brachten, zieken genazen, vertroosting gaven aan mensen in nood of die overmand waren door verdriet, en de wreker en de wreedaard van hun actie deden afzien; en tenslotte hoe ze op verschillende ‘miraculeuze’ wijzen uit dit leven heengingen, in sommige gevallen werd zelfs de zon van haar licht beroofd, zodat duisternis op aarde neerdaalde, of er was een hevige aardbeving.
Hoe interessant deze legenden misschien ook zijn, zulke ideeën zijn meestal nadelig, omdat ze het denken afleiden van de essentiële leringen van deze grote figuren. Toch is het niet anders dan rechtvaardig in het voorbijgaan op te merken dat er waarschijnlijk aan de meeste zo niet al deze legendarische verhalen een of ander verkeerd begrepen en daarom verdraaid natuurfeit ten grondslag ligt, een verkeerd begrepen of halfvergeten traditionele herinnering aan gebeurtenissen die door latere denkers scheef werden voorgesteld zonder nauwkeurige gelijkenis met de werkelijkheid. Maar afgezien hiervan hebben deze legenden werkelijk waarde, als we rekening houden met de enorme indruk die door deze grote figuren op het denken van opeenvolgende generaties is gemaakt, en die ligt in het getuigenis dat de legenden afleggen van hun verheven geestelijke status.
Er wordt hier niet gepleit voor het werkelijke bestaan van ‘wonderen’, en evenmin beweerd dat de verschillende legendarische mythen die rond de levens van deze grote wijzen zijn ontstaan als historische gebeurtenissen moeten worden opgevat. Er zijn geen ‘wonderen’, noch zijn die er ooit geweest, als men met dit woord het tot stand brengen van verwonderlijke dingen bedoelt die tegen de wetten van de natuur ingaan, of door middel van het tijdelijke opheffen van een van de wetten van het heelal. Aan de andere kant zijn er zeer zeker een groot aantal mysteries en nog volkomen onbekende natuurkrachten: krachten en mysteries die niettemin in vroegere eeuwen aan de broederschap bekend waren, en die tegenwoordig eveneens relatief volledig bekend zijn aan de mahatma’s en meesters.
De geest van de mens kan wonderen verrichten op het gebied van de fysieke stof, omdat hij identiek en daarom één is met het spirituele heelal; en hierdoor kan de verlichte en geoefende wil van de mens zowel innerlijk als uiterlijk op de natuur inwerken en haar in gekozen richtingen tot activiteit aansporen. Ook de gewone mens verricht wonderen, en doet dat dagelijks. Vestig zijn aandacht op enkele dingen die om hem heen gebeuren. Ga naar de muur van uw kamer en druk op een knop. En dadelijk is het appartement helder verlicht! Spreek in de microfoon en uw stem wordt ogenblikkelijk op een afstand van duizenden kilometers gehoord. Maar hier is helemaal geen sprake van een wonder. Dit alles is een intelligent gebruik van de krachten en substanties van het heelal door mensen die hebben ontdekt hoe ze dit moeten doen; en op een veel ruimer en verhevener gebied is dit precies wat Jezus de Christus deed, wat Gautama de Boeddha en vele anderen deden, aan wie wonderen worden toegeschreven.
Neem het geval van Apollonius van Tiana, die volgens getuigenis van velen in zijn tijd eveneens wonderen verrichtte; kennelijk wekte hij doden op, verscheen hij aan het hof van de keizer in Rome, en op dezelfde middag verscheen hij in Puteoli, in Italië, drie dagen reizen van Rome. Dit laatste ‘wonder’ was eenvoudig de projectie in lichamelijke vorm van een mayavirupa, een gedachtevorm die tijdelijk door de adept wordt geschapen. Volgens het leven van Apollonius van Tiana, zoals dat op grond van authentieke documenten en overlevering door Flavius Philostratus in de derde eeuw n.Chr. is beschreven, werd Apollonius geboren in het jaar 4 v.Chr., en was dus een tijdgenoot van Jezus, als we de christelijke chronologie accepteren. Er zijn in Philostratus’ Leven van Apollonius veel dingen die een bijzondere en merkwaardige overeenkomst vertonen met soortgelijke voorvallen die over Jezus worden verteld.
In alle delen van de wereld zijn er algemeen voorkomende verhalen geweest waarin werd gezegd dat de wijze zijn leven veel langer kan laten duren dan dat van de gemiddelde mens. Maar dit is geen ‘wonder’. Het is eenvoudig de praktische toepassing van een ruimere kennis van de feiten van de natuur die, samen met wijsheid die in het leven wordt toegepast, de wijze in staat stelt de duur van zijn leven te verlengen en dat naar vrije keuze; maar men kan zich afvragen of het de meeste van deze grote figuren ooit wat kon schelen om gedurende een ongewoon lange periode in hetzelfde lichaam te leven. Als we bedenken dat zij, wanneer ze dat willen, ook een nieuw en jong menselijk voertuig kunnen binnengaan als hun dat geschikt lijkt en dat het werk waarmee ze bezig zijn zal bevorderen, dan schijnt er weinig reden te zijn waarom ze de voorkeur eraan zouden geven om in één bepaald fysiek lichaam te blijven, dat door de jaren belast is geworden.
Er komt in de evolutie van een hogere mens inderdaad een tijd waarin hij zo’n punt van spirituele kracht en actieve wilskracht heeft bereikt, dat hij tot op zekere hoogte de natuurkrachten kan beheersen, zodat hij binnen bepaalde grenzen de tijd van de fysieke ontbinding kan uitstellen, waardoor hij driemaal zo lang in één lichaam kan blijven als de gewone mens.
Het doet er voor een mahatma of wijze weinig toe wat de leeftijd van zijn lichaam is, want door de volledige uitoefening van zijn krachten werkt hij feitelijk in het zelfbewuste brandpunt van zijn bewustzijnsstroom door middel van een mayavi-lichaam, dat ogenblikkelijk en altijd reageert op de opdrachten van zijn geest. Met de term ‘mayavi-lichaam’ of ‘illusielichaam’, wordt beslist niet bedoeld dat het lichaam niet bestaat; het bestaat wèl. Er wordt hier, technisch gesproken, niet naar het mayavirupa verwezen maar naar het feit dat het fysieke lichaam volkomen ondergeschikt is aan de zelfbewuste kern van de innerlijke constitutie, zodat het fysieke lichaam zelf, terwijl het geheel het uiterlijk en de eigenschappen van het gewone fysieke lichaam heeft, toch een fysiek lichaam van ongewone soort is, op grond van de ongewone spirituele en psychische stromen die het doordringen en dus inwerken op de atomen waaruit het is samen gesteld. Hierdoor wijkt zelfs het fysieke lichaam van een mahatma toch iets af van een gewoon lichaam, en dus is het niet wat het ‘schijnt’ te zijn, en daarom wordt het in zekere zin een ‘mayavi-’ of illusielichaam genoemd. De zaak is niet gemakkelijk te beschrijven.
Verder, terwijl het lichaam van zo’n groot mens een lichaam van vlees is, kan toch elk normaal fysiek lichaam alleen blijven leven zolang zijn eigen bron van inherente prana of levenskracht niet is uitgeput. De meesters echter kunnen door occulte methoden ‘hetzelfde’ lichaam meer dan honderd jaar houden, of mogelijk zelfs driehonderd jaar. Maar dit vermogen om een fysiek lichaam langer goed gezond en in leven te houden dan wat zijn normale levensduur zou zijn, is relatief gezien een kleinigheid, en het is heel waarschijnlijk dat heel weinigen van hen zich daarom bekommeren. Een van de redenen is dat ze niet ervan houden om de psychovitale kracht die uit de innerlijke natuur vloeit te verbruiken om een heel oud lichaam in goede conditie te houden. Ze hebben een veel grotere en hogere macht om naar goeddunken een versleten lichaam te verlaten en een ander fysiek voertuig binnen te gaan, nieuw en krachtig uit handen van de natuur, wat onvergelijkelijk veel minder verbruik van psychospirituele energie vereist om het gezond en fit te houden; en door zo het ene na het andere lichaam aan te nemen, zetten ze bijna zonder onderbreking van hun individuele bewustzijn het verheven werk voort waaraan ze hun levens volledig hebben gewijd.
Het naar vrije keuze van de adept aannemen van het ene fysieke lichaam na het andere verwijst natuurlijk alleen naar die gevallen waarin de mahatma’s deze methode van voortgezet individueel bestaan op het gebied van de aarde verkiezen. Er is een andere en veel verhevener methode om hun individuele bestaan voort te zetten, en dit is door als nirmanakaya’s in de astrale gebieden van de aarde te blijven. Een nirmanakaya is iemand die een volledige mens is die alle delen van zijn constitutie verenigd en in actieve vorm heeft behalve het fysieke lichaam met zijn levenskracht en het lingasarira. Als nirmanakaya kan de adept eeuw na eeuw in de volheid van al zijn krachten leven en, als hij dat wenst, in nauwe relatie met alle aardse zaken. Hij en degenen die met hem in dezelfde bestaanstoestand verkeren, houden zich als onzichtbare en toch voortdurend actieve spirituele en intellectuele ‘krachten’ bezig met wat er in de wereld gebeurt, waarbij ze voortdurend individuen stimuleren die gereed of voorbereid zijn om die spirituele en intellectuele aanmoediging te ontvangen. Ze zijn daarom in de nirmanakaya-toestand leden van de beschermmuur die de mensheid van eeuw tot eeuw omringt, en haar beschermt tegen kosmische gevaren waarvan de gewone mens niets weet, en van het bestaan waarvan hij zich niet bewust is, maar die inderdaad heel reëel zijn. Ze werken ook als beschermers en inspirators van iedere edele zaak of beweging waarvan het werk naar hun oordeel ten goede zal komen aan het welzijn van allen.
. . . . . . . . .
Augustinus, de christelijke kerkvader, beschrijft een wonder als iets dat ingaat tegen de natuur zoals die ons bekend is; maar Thomas van Aquino, een van de grote theologen van de Latijnse Kerk, bereikt de uiterste grens van orthodoxe christelijke verklaringen als hij zegt dat wonderen gebeurtenissen zijn ‘buiten de natuur’; en ‘boven en tegen de natuur’. Deze laatste ideeën heersten sinds de tweede of derde eeuw bijna algemeen in het christendom, en waren ‘orthodoxe’ overtuigingen van de knapste christelijke geestelijken, en ook van de leken. Maar de ideeën van de christelijke theologen die nog min of meer vasthouden aan de theorie van het verrichten van wonderen, zijn de laatste tijd min of meer teruggekeerd tot de inzichten waaraan vroegere christelijke schrijvers over deze kwesties, die geloofden zoals Augustinus, vasthielden.
Wetenschappers en filosofen van deze tijd verwerpen de mogelijkheid van ‘wonderen’; en houden vast aan de overtuiging dat de natuur een uitgestrekt terrein is van tot nu toe onverklaarde, want onbekende, krachten. Af en toe hadden de wetenschappers en filosofen van meer dan een eeuw geleden inzichten die in zekere opzichten dit standpunt benaderden. We noemen de bioloog Bonnet, de fysioloog en botanist Haller, de wiskundige Euler, alle met de Zwitserse nationaliteit, en de Duitse theoloog prof. Schmid. Mensen zoals zij veronderstelden dat ‘wonderen in de natuur zelf reeds bestonden of er waren ingeplant. Deze kiemen van wonderen bestaan altijd naast andere kiemen van werkingen van de natuur in een soort omhulsel, zoals geheime veren in een mechaniek, en komen te voorschijn wanneer de omstandigheden daarvoor geschikt zijn.’ Deze vreemde manier van uitdrukken laat zien hoezeer deze denkers nog onder de invloed stonden van het christelijke theologische denken, maar afgezien daarvan is men zich ervan bewust dat er een beetje waarheid ligt in het weergegeven idee: dat ‘wonderen’ alleen de uitdrukking zijn van onbekende krachten of mogelijkheden in de natuur zelf. Dit idee nadert dicht tot de inzichten van mystici zoals Jérôme Cardan en Paracelsus, die een onzichtbare wereld, of een reeks ervan, onderwezen die binnen de buitenste sfeer bestaan: ‘Naast of liever achter de zichtbare wereld is een onzichtbare wereld, die op bepaalde plekken in de onze doorbreekt’ (Dorner, System of Christian Doctrine) wanneer de omstandigheden ervoor geschikt zijn dat die gebeurtenissen plaatsvinden.
Een andere vroeg-christelijke kerkvader, Chrysostomus, onderwees dat ‘wonderen alleen geschikt zijn voor grove, luie geesten; mensen met gezond verstand hebben er geen behoefte aan; en vaak brengen ze ongewenste vermoedens met zich mee’.
Tenslotte kan men een interessante veroordeling van het hele gedoe met wonderen vinden in de joodse literatuur in de Talmoed (Baba-Meziahh):
Op die dag beantwoordde rabbi Eli‘ezer ben Orcanaz al de vele vragen die hem waren gesteld, maar omdat men oordeelde dat zijn argumenten minder sterk waren dan zijn uitspraken, weigerden de schriftgeleerden die aanwezig waren zijn antwoorden te aanvaarden en verwierpen ze zijn conclusies. R. Eli’ezer zei toen tot hen: ‘Mijn leer is juist, en deze johannesbroodboom hier zal bewijzen hoe juist mijn conclusies zijn.’ Gehoorzamend aan het bevel van R. Eli’ezer verhief zich de johannesbroodboom uit de grond en verplantte zich naar honderd el verderop. Maar de rabbi’s schudden hun hoofd en zeiden: ‘De johannesbroodboom bewijst volstrekt niets’. ‘Wat!’ zei R. Eli’ezer ‘u verzet zich tegen zo overtuigend bewijs van mijn kracht? Laat dan deze beek terugvloeien en daardoor van de waarheid van mijn leer getuigen.’ Onmiddellijk vloeide de beek gehoorzamend aan R. Eli’ezers bevel terug naar haar bron. Maar weer schudden de rabbi’s hun hoofd en zeiden: ‘De beek bewijst volstrekt niets’. ‘Wat’, zei R. Eli’ezer, ‘u begrijpt de kracht niet die ik gebruik, en toch gelooft u niet in de leer die ik onderwijs!’ Weer schudden de rabbi’s hun hoofd en merkten op: ‘De rabbi’s moeten begrijpen vóór zij geloven’. Daarop zei R. Eli’ezer: ‘Zult u geloven wat ik zeg, als de muren van dit huis van studie op mijn bevel neervallen?’ Toen begonnen de muren van het gebouw, hem gehoorzamend, te vallen, waarop rabbi Joshua’ uitriep: ‘Met welk recht verstoren deze muren onze bespreking?’ De muren hielden op te vallen, ter ere van rabbi Joshua’, maar kwamen ter ere van Rabbi Eli’ezer niet terug in hun rechtopstaande positie.
De Talmoed merkt sarcastisch op dat ze nog steeds overhellen.
Toen riep R. Eli’ezer in toorn ontstoken uit: ‘Laat nu om u te beschamen, daar u mij dwingt dit te doen, een stem uit de hemel gehoord worden!’ Ogenblikkelijk werd de Bath-Qol, de stem uit de hemel gehoord, die van hoog in de lucht zei: ‘Al bent u met velen, wat bent u vergeleken met R. Eli’ezer? Wat zijn al uw meningen tezamen waard vergeleken met de zijne? Wanneer hij eenmaal heeft gesproken, moet zijn mening worden aanvaard.’ Toen stond rabbi Joshua’ op en zei: ‘Er staat geschreven: ‘de Wet is niet in de hemel’ (Deut., 30:12), ‘ze is in uw mond en in uw hart’ (Deut., 30:14). Ze is ook in uw verstand, want er staat geschreven: ‘Ik heb u vrijheid gelaten te kiezen tussen leven en dood, en goed en kwaad’ (Deut., 30:15, 19), en dit weet u allen; want als u de Heer liefheeft en zijn stem gehoorzaamt, die de stem is waarmee hij binnenin u spreekt, zult u geluk en waarheid vinden. Waarom brengt R. Eli’ezer dan een johannesbroodboom, een beek, een muur en een stem in het debat om die geschillen bij te leggen en die vraagstukken op te lossen? Verder, wat is de onvermijdelijke conclusie die uit hun werkingen kan worden getrokken, behalve dat zij die de wetten van de natuur hebben bestudeerd de volle omvang van de werkingen van de natuur hebben misverstaan, wat alleen betekent dat wij voortaan moeten toegeven dat in bepaalde gegeven omstandigheden een johannesbroodboom zichzelf kan ontwortelen en zich dan naar honderd el verder kan overbrengen; dat onder zekere voorwaarden een beek tot haar bron kan terug vloeien; dat in bepaalde omstandigheden muren gehoorzamen aan bevelen zoals ijzer aan een magneet; en dat onder bepaalde omstandigheden stemmen uit de hemel leringen geven? Dus, welk mogelijk verband is er tussen de aldus waargenomen feiten van de natuur enerzijds en de leringen van rabbi Eli’ezer? Welk verband, zeg ik, is er tussen de wortels van een johannesbroodboom, een beek, muurstenen, en stemmen uit de lucht enerzijds en logica anderzijds? Ongetwijfeld zijn deze wonderen buitengewoon en hebben ons met verbazing vervuld; maar zich over dingen verbazen is niet het beantwoorden van vragen, en wat wij vragen zijn werkelijke argumenten, niet alleen verschijnselen. Wanneer dus rabbi Eli’ezer ons zal hebben bewezen dat johannesbroodbomen, beken, muren en onbekende stemmen ons door hun vreemde handelingen argumenten geven die in waarde die verheven rede evenaren die de Eeuwige in ons heeft gelegd om ons als gids te dienen bij het uitoefenen van onze vrije wil: dan en alleen dan zullen we zulke getuigenissen gebruiken en zullen we het aantal ervan waarderen, en het nut van hun verklaringen. . . .
‘Nee, rabbi Eli’ezer, het is vergeefse moeite om bij uw bewijs van zulke zaken zich tot onze fysieke zintuigen te richten; deze kunnen ons bedriegen; en als ze bevestigen wat onze rede ontkent en wat ons bewustzijn verwerpt, moeten wij het bewijs van onze bedrieglijke en zwakke zintuigen verwerpen en alleen luisteren naar onze rede, verlicht door ons geweten.’
Enkele tot voorzichtigheid manende woorden over de manier waarop de Groten moeten worden beschouwd: Ze zijn geen goden, noch Kosmische geesten, noch ontlichaamde geesten van mensen die zijn gestorven, maar ze zijn mensen zoals alle andere mensen, maar veel verhevener; geboren zoals alle mensen worden geboren, en zelf de leerlingen van anderen die nog groter zijn dan zij. Ze zijn geen ‘wonderdoeners’ in welke betekenis van het woord ook, noch werken ze ooit op een of andere manier tegen de wetten van de natuur, maar absoluut hand in hand met haar, en zo bevorderen ze het enorme kosmische werk, waarmee al de hiërarchieën van licht bezig zijn. H.P. Blavatsky zegt in De Stem van de Stilte:
Help de natuur en werk met haar mee; en de natuur zal u beschouwen als een van haar scheppers en voor u neerbuigen. – blz. 13
Geen onderzoeker van de geschiedenis van de mensheid twijfelt aan het bestaan van tenminste enige leden van de grote broederschap, wat hij ook mag denken van de legenden die het werkelijke karakter van deze zeer verheven mensen voor ons bijna hebben verborgen. Mensen zoals Gautama de Boeddha, Lao-Tse, Jezus de avatara, Apollonius van Tiana, en anderen van wie iedereen tenminste de naam kent. Ook schieten ons de namen van vijf mensen uit Griekenland te binnen, die legendarisch worden genoemd. We weten alleen dat hun invloed zo groot was dat ze zelfs in de tijd van Plato, toen hun namen al legendarisch waren, het hele religieuze en filosofische denken van de Griekse wereld hadden veranderd, en hun leringen vormden de basis van de schitterendste Europese beschaving die ooit in historische tijden heeft bestaan. Hun namen waren Olen, Orpheus, Musaeus, Pamphos en Philemon – inderdaad een glorieuze groep.
Naarmate onze mensheid voorwaarts gaat, zullen die figuren weer steeds vaker verschijnen. En de grote figuren van de toekomst zullen niet altijd verschillen van die uit het verleden, omdat dezelfde figuren regelmatig weer geïncarneerd op aarde verschijnen; daar komt bij dat de gelederen van de broederschap in aantal toenemen omdat discipelen en chela’s, van verschillende rang, van de mahatma’s evolueren tot de staat van hun huidige leraren. Er ligt een grote natuurlijke waarheid in dit feit want wat met de een gebeurt, kan met ieder mens gebeuren als hij maar aan de juiste voorwaarden voldoet. Er zijn geen onoverschrijdbare grenzen die de evolutionaire groei van zielen beperken, geen belemmeringen in de natuur die ze niet kunnen passeren.
De grote denkers en dichters van de mensheid hebben in alle eeuwen intuïtief deze feiten aangevoeld, die de zich verheffende geest van intuïtieve mensen in taal hebben vastgelegd; en men kan zeggen dat allen in hun werk van ‘openbaring’ min of meer onder de directe inspiratie en leiding stonden van een of ander lid van de broederschap. Parels van wijsheid kunnen bijna overal worden gevonden, want de meesters zijn mensen die handelen zonder aanzien des persoons; ze zoeken niet alleen naar spiritueel en intellectueel genie en moedigen het als zodanig aan, maar meer in het bijzonder naar de ontluikende spiritualiteit van de mensen, waar deze stralen van de buddhische luister ook worden ontdekt.
Als voorbeeld vindt men in de School van de Transcendentalisten in New England enkele werkelijk grote figuren zoals Emerson en zelfs Thoreau, die veel inspiraties en ingevingen hadden van de waarheid. Emerson zingt in zijn ‘Fragments on Nature and Life’:
Van hoog naar hogere velden
Ontwikkelt zich de schaal van krachten,
Op hun paarden de helden,
In hun sferen de machten.
En verder:
De weidse eeuwigheid
Meet haar plannen zelden uit,
En een eon is toebedeeld
Voor elke kwaliteit en part
Van het vele eenheden rijke
En vele kamers tellende hart.
De tijd, de ruimte en de zich vermengende bewustzijnen brengen de bestaande wezens en dingen voort; en een eon, de Kosmische eon, laat vele dingen uit zijn vruchtbare schoot te voorschijn komen – het ‘hart’, zoals Emerson terecht zegt, dat hier het onzichtbare centrum of de kern van Kosmische dingen betekent. Inderdaad, de spirituele monade heeft vele kamers, vol van de kwellende herinneringen aan haar vroegere levens.
De grote broederschap is geen willekeurige instelling, niet een kunstmatige organisatie die de meesters zelf in verschillende eeuwen in de wereld hebben gevormd, maar deze broederschap is slechts één schakel in een onmetelijke kosmische keten van wezens die de Grieken de Gouden Keten van Hermes of de Hermetische Keten noemden, en die de esoterische filosofie de hiërarchie van licht of van mededogen noemt. Met andere woorden, de meesters zijn schakels – of hun broederschap vormt een schakel – in deze Gouden Keten van Hermes, en dus zien we dat hun positie en hun werk in de wereld een natuurlijk onderdeel is van de kosmische structuur.
Zoals er lager dan de mens families van wezens zijn die op verschillende sporten van de ladder van het leven bestaan, zo zijn er boven de mensheid andere wezens op verder gevorderde niveaus van evolutionaire ontwikkeling dan waar de mens zich nu bevindt. Als we de mens plaatsen als de hoogst bekende entiteit op aarde, zien we als we teruggaan langs de neergaande schaal dat onze aandacht verschuift van het meer individuele en bijzondere naar eenheden of samengestelde gehelen.
Er is gezegd dat geen twee bladeren in een bos volkomen gelijk zijn; want als dat zo was, zouden ze niet twee bladeren maar hetzelfde blad zijn. Met hoeveel meer overtuiging kan men dit opmerken over zo’n hoog geïndividualiseerd wezen als de mens! Het is de onbetwiste neiging in de levende dingen van de natuur om tot individueel bestaan te komen en weg van de volmaakte leefgemeenschap van de laagste vormen van dierlijk leven, en van het eenvoudige één-zijn van de rotsen. Maar dan beschouwt men het onderwerp alleen van zijn materiële kant. Als we de psychische, mentale en spirituele eigenschappen en functies van de menselijke soort bestuderen, naast vele andere dingen die niet in de laagste bestaansvormen waarneembaar zijn, zien we de ‘strijd’ om plicht te verzoenen met verlangen, recht met macht, kennis en kracht met abstracte en concrete rechtvaardigheid.
Feitelijk is deze ‘strijd’ min of meer denkbeeldig zover het de inherente wetten en processen van de natuur betreft; want het hele terrein van deze ‘strijd’ is in het geval van de mens veeleer de onophoudelijke menselijke poging om te groeien, een poging waardoor, gedeeltelijk omdat zijn constitutie samengesteld is, de mens in oorlog met zichzelf schijnt te zijn. De poging ligt dus bij het individu zelf, en zo’n ‘strijd’ om de belemmeringen van de groei weg te nemen komt slechts in geringe mate voort uit de betrekkingen van de mens met de omringende sfeer van omstandigheden of van de natuur – of zelfs met zijn medemensen, ondanks de kennelijke strijd van de mens met zijn medemensen die door heel de ons bekende geschiedenis van de mensheid maar al te goed waarneembaar schijnt te zijn. Bedoeld wordt dat de verscheidenheid van belangen die zich in de menselijke betrekkingen voordoet, heel denkbeeldig en kunstmatig is en niet werkelijk is ontstaan uit een innerlijk spiritueel of biologisch conflict tussen de ene en de andere mens.
Als de mensen maar konden inzien dat hun belangen fundamenteel dezelfde zijn, en dat ieder mens het meest wordt gediend als hijzelf de belangen van zijn medemensen dient, dan zou de zogenaamde strijd van mens tegen mens automatisch ophouden, en we zouden een hemel op aarde hebben vergeleken met de verschrikkelijke sociale conflicten die in ons huidige tijdperk van materialistische zelfzucht ons allen zo kwellen. Want deze onenigheid, strijd en conflicten tussen de ene en de andere mens zijn niet gebaseerd op de natuur noch op de omringende omstandigheden, maar op de dwaasheid en zelfzucht van de mens. Hier wordt verwezen naar een oude verfoeilijke theorie in de biologie van onze recente voorvaderen dat de mens wordt geboren om in vijandschap te leven met zijn medemensen, en dat evolutie wordt bereikt door conflicten, en dat de ‘survival of the fittest’ (het overleven van de sterkste) tot stand komt doordat macht heerst boven recht. In deze tijd begint ieder denkend mens te beseffen dat dit alles volkomen onjuist is, en volstrekt geen ‘wet’ van de natuur, maar een oppervlakkigheid in de gevolgtrekking die ontstaat uit een onzinnige verkeerde uitleg, niet alleen van de natuur zelf, maar ook van de eigen constitutie en karakteristieke eigenschappen van de mens.
De zogenaamde ‘strijd’ is eenvoudig de werking van veel factoren in de eigen constitutie van het individu, die helaas vaak in een strijd met elkaar zijn verwikkeld, omdat de mensen te lui of te dom zijn om zelf na te denken. Daarom ligt de strijd of het conflict in het eigen denken van de mens; en omdat alle mensen dit conflict hebben – want alle mensen zijn wat hun evolutie betreft onontwikkeld – verbeelden ze zich dat de strijd of het conflict in de natuur bestaat, buiten henzelf – alsof de mensen zelf geen onafscheidelijke delen van de natuur zouden zijn!
Terwijl we de levensladder beklimmen, is de groei of liever de progressieve ontplooiing van individualiteit of van geïndividualiseerde wezens zelfs hier op aarde waarneembaar. Het betrekkelijk volmaakte één-zijn van de rotsen gaat langzaam over in de groei van individualiteit die zwak waarneembaar wordt in de leefgemeenschap van het hogere rijk van de planten; en als we de plantenwereld verlaten en de beelden volgen van de evolutie zoals deze opklimt naar het dierenrijk, constateren we dat de neiging tot individualisatie snel toeneemt. Als we het mensenrijk bereiken, dat in de esoterische filosofie als een geheel afzonderlijk rijk wordt beschouwd, op grond van de typisch menselijke eigenschappen die de mensen scherp van de dieren onderscheiden, vinden we dat het opklimmen tot individualisatie heeft geleid tot het verschijnen van karakteristiek afzonderlijke individuen.
Tijdens deze trapsgewijze bestijging van de evolutieladder gaat in de hogere rijken niets van waarde verloren dat er in de lagere rijken was, maar wat er ook van waarde is in de lagere rijken wordt in het mensenrijk omgezet in grotere waarden plus wat de mensen bezitten aan nieuwe en waardevolle eigenschappen en vermogens die in de lagere rijken ongetwijfeld latent zijn, maar nog niet tot uitdrukking zijn gekomen.
De evolutionaire neiging in de mens, die met het voorbijgaan van iedere eeuw sterker en meer waarneembaar zal worden, is zich te verenigen met zijn medemensen. Alle grondslagen van ware ethiek berusten op deze neiging die zelf een uiting is in de menselijke constitutie van de wet van harmonie die inherent is aan de universele natuur.
De verschillen tussen de wezens op de diverse sporten van de evolutieladder bewijzen onder andere dat in de individuen langzaam maar zeker steeds edeler eigenschappen en kenmerken gaan functioneren. En toch als we stadium voor stadium vergelijken, hoe enorm groot zijn dan de verschillen die het hoogste van het laagste, de mens van de steen, of de mens van de vis scheiden. Overal zien we beweging om ons heen: in de levens, in de emoties, in de instincten en impulsen van de lagere wezens en dingen, dezelfde krachten die ons eigen hart stimuleren en ons tot handeling aan zetten: liefde, genegenheid, angst, hartstocht, sympathie, herinnering, haat en nog vele andere. En toch, zover het onze moeder aarde betreft, staat de mens boven alles wat lager dan hij staat. Maar als hij in de andere richting kijkt, is hij zich vagelijk ervan bewust dat er boven hem wezens moeten zijn die veel verhevener zijn dan hij.
Tenzij we beweren dat de menselijke soort het hoogste evolutionaire product is dat de natuur in alle vroegere eeuwen kon voortbrengen, zijn we verplicht te erkennen dat er wezens hoger dan de mens bestaan, of we iets over hen weten of niet; en dat als zulke wezens hoger dan de mens niet zouden bestaan, de geleidelijk opklimmende schaal van wezens lager dan de mens, die als bewijs van de opwaarts gerichte pogingen van de natuur een gestage stijging laat zien, dan een onregelmatigheid zou gaan vertonen.
Als we volgen wat de grote wijzen en zieners van alle vroegere eeuwen ons leerden, kunnen we deze schaal in zeven (of tien) stadia van evolutionaire ontwikkeling verdelen:
| a. Eerste elementalenrijk: | Etherisch en heel fluïdisch van aard, met betrekkelijk ongemanifesteerde en niet geïndividualiseerde monadische lichaampjes of eenheden, met een gemeenschappelijk levend organisch bestaan. |
| b. Tweede elementalenrijk: | Scheiding in druppels van bijna afzonderlijke entiteiten die niettemin verenigd bij elkaar worden gehouden door een en dezelfde levensstroom. |
| c. Derde elementalenrijk: | Wezens, nog meer afzonderlijk, hoewel nog samengehouden door en functionerend in een gemeenschappelijk levend organisch bestaan. |
| 1. Het mineralenrijk: | Half geïndividualiseerde lichaampjes of deeltjes, die in organische eenheid functioneren. Eenvoudig één-zijn als een lichaam. |
| 2. Het plantenrijk: | Eenvoudige leefgemeenschap. De drang tot individualisatie neemt toe. |
| 3. Het dierenrijk: | Beginnend ontstaan van afzonderlijke geïndividualiseerde eenheden. |
| 4. Het mensenrijk: | Ontluiking van de individualiteit. Ontstaan van gemeenschappelijk of algemeen bewustzijn. |
| 5. De Groten: | Volgroeide individualiteit. Zelfbewust besef van een verenigend algemeen en onderliggend bewustzijn. |
| 6. Halfgoddelijke wezens of lagere goden: | Volmaakte individualiteit die zonder te verzwakken opgaat in het algemene onderliggende bewustzijn. Beginnend ontstaan van kosmisch bewustzijn. |
| 7. Goden: | Het zich bewust gaan beseffen van kosmisch bewustzijn, zonder verlies van een vervolmaakte onpersoonlijke individualiteit. |
De tabel is natuurlijk slechts een poging, maar is niettemin zo nauwkeurig mogelijk. Het verstand is vol ontzag als het nadenkt over het bereik van bewuste, halfbewuste en zelfbewuste entiteiten in deze hiërarchie. Het zou werkelijk een onverklaarbare afwijking in de natuur zijn als de mens het hoogst mogelijke stadium van bewustzijn was dat de Kosmos tot nog toe in de eeuwigheid heeft kunnen voortbrengen. We moeten wel gaan beseffen dat het essentiële verschil tussen de mens en de wezens lager dan hij ligt in het zelfbewuste denkvermogen van de mens, dat de bijzondere schakel is die ons met de hogere gebieden en werelden van kosmisch zijn verbindt – de brug waarover het bewustzijn heen en weer gaat tussen materie en geest. Als we de lagere wezens bestuderen, gaan we inzien dat ook zij een eigen soort denkvermogen hebben, bewustzijnscentra, maar toch niet van bewustzijn van zichzelf zoals de mens dat heeft.
Hier in de mens is de vereniging van een ander en hoger gebied van zijn met dit gebied van zijn. Het intellectuele en het spirituele en psychisch-materiële hebben een vereniging tot stand gebracht, en het resultaat is – de mens met zeven beginselen. Hemel en aarde hebben elkaar gekust, zoals de Ouden het eigenaardig uitdrukten, en hun nakomelingschap is de mensheid.
Niemand kan zo blind zijn dat hij niet de kennelijk onoverbrugbare kloof ziet die het zelfbewuste denkvermogen van de mens scheidt van het rechtstreeks ontvankelijke denken van de lagere wezens. De mens kan werkelijk een god worden genoemd, op gesloten in een tabernakel – het psychomateriële raamwerk van zijn lagere natuur.
De grootste les die we uit dit alles kunnen trekken is die van fundamentele eenheid, van niet te scheiden belangen, en van onverbrekelijke natuurlijke banden die ons verenigen met al wat is. Niemand van ons kan alleen vooruitgaan of zijn pelgrimstocht vervolgen. We nemen, verbonden met alle delen van onze constitutie, ontelbare menigten lagere wezens met ons mee, want we zijn allen, collectief en individueel, verzamelingen lagere wezens, precies zoals de mensheid door onverbrekelijke banden is verenigd met onze spirituele kosmische meerderen. We moeten allen samen voorwaarts gaan, en dat hebben we in het verleden altijd gedaan; en in alle nog komende tijden zullen we verenigd voortgaan als een grote kosmische rivier van levens.
Zo vormen de grote wijzen of meesters een stadium of graad op de evolutieladder, juist boven de mensen met een gemiddelde ontwikkeling. Er zijn andere nog grotere wezens op de levensladder, die de leraren van deze grote wijzen zijn en die verder geëvolueerde mensen zijn dan de grote wijzen zelf. Hoger zelfs dan deze zijn weer anderen die nog verder zijn geëvolueerd, die met recht menselijke goden kunnen worden genoemd; ze zijn de beheerders van de natuur, de bestuurders van onze eigen planeet aarde. Boven en hoger dan deze menselijke goden leeft of liever bestaat wat in de esoterische filosofie technisch de ‘stille wachter’ van onze bol wordt genoemd, die dus de spirituele hiërarch ervan is.
Dit wonderlijke wezen, deze stille wachter, behoort tot de klasse van geestelijke superieuren die dhyani-boeddha’s worden genoemd. Onderling verbonden in het levende zijn en bewustzijn van deze dhyani-boeddha zijn ontelbare stralen, die in een veelvuldigheid uit hem stromen. Deze kind-stralen die uit het levende zijn en bewustzijn of het wezenlijke hart van dit wonderlijke wezen stromen, zijn menselijke ego’s. Dit wonderlijke wezen zelf wordt de altijd levende menselijke waringin genoemd, omdat hij uit zichzelf takken of ranken van de geest uitzendt, die naar beneden reiken, naar het substantiële weefsel van het universum waarin hij leeft, om daar wortel te schieten; en omdat ze, terwijl ze uit het levende bewustzijn van het wonderlijke wezen voortkomen, zelf waringins worden, die op hun beurt opgroeien, en na verloop van tijd door de cyclussen van eeuwen heen verheven spiritualiteit bereiken; en dan zenden ook zij nieuwe ranken als stralen uit, die wortelschieten in het substantiële weefsel van het heelal en aldus nieuwe stammen opbouwen – en zo groeit de wonderlijke mystieke levensboom door tijd en ruimte.
De altijd levende menselijke waringin is het toppunt van de hiërarchie van adepten van onze planeetketen; deze hiërarchie werd voor het eerst in deze vierde ronde op onze aardbol gevormd, kort vóór het midden van de periode van het derde wortelras. Dit was het karmische moment voor het verschijnen van deze hiërarchie, omdat de jonge mensheid toen zelfbewust begon te worden, en door groei en ontwikkeling gereed werd om het spirituele en intellectuele licht te ontvangen en te begrijpen.
En nu een mysterie: Iedere ingewijde die tot inwijding komt en deze met succes doorstaat, komt voort uit de innerlijke essentie van het wonderlijke wezen, de dhyani-boeddha van deze vierde ronde. Inwijdingen tijdens de vijfde ronde op elke bol van onze planeet keten zullen hun oorzaak hebben in de activiteiten van de dhyani-boeddha van de vijfde ronde; en zij die de tests en beproevingen ondergaan van de inwijdingscyclus die er dan zal zijn, zullen onder het toezicht staan van en verbonden zijn met de dhyani-boeddha van de vijfde ronde, precies zoals de dhyani-boeddha van de huidige vierde ronde dezelfde betrekkelijke plaats inneemt en dezelfde relatieve functies voor initianten in deze vierde ronde vervult. Evenzo zullen de zesde en zevende ronden, voorzover het inwijdingen betreft, op precies dezelfde wijze zijn verbonden met de respectieve dhyani-boeddha’s van ieder ervan.
Er zijn in feite vele van die wonderlijke wezens, vele stille wachters, als een mystieke ladder van licht in een opklimmende reeks van spirituele en intellectuele grootsheid. Deze wonderlijke wezens zijn zelf kind-waringins van een nog grotere waringin die het onzichtbare hart is van het zonnestelsel, de goddelijke hyparxis van vader zon. De altijd levende menselijke spirituele waringin die in het derde tijdvak uit een ‘verheven gebied’ neerdaalde, zoals H.P. Blavatsky in De Geheime Leer (1:235) zegt, is een groot spiritueel wezen, dat op aarde de leider is van de broederschap van adepten.
Men kan zeggen dat dit wonderlijke wezen als een ‘bezoeker’ naar ons aardse gebied kwam, en hier leefde in wat voor hem eens de onderwereld was van zijn eigen hoge gebied; het leefde enige tijd op aarde onder de vroege mensheid, eerst als de grootste, primordiale, spirituele leraar en gids van de mensheid die er toen was; en uit hem en uit zijn werk en zijn verlichtende tegenwoordigheid werd oorspronkelijk de broederschap van de mahatma’s gevormd, en het staat nog steeds aan het hoofd van deze broederschap, een wezen, zelf Eén, en toch in functie en in essentie velen.